Hasira za Vizuizi: Ukatili wa Kijinsia wakati wa COVID-19

Hifadhi na uhariri nyenzo hii kama hati ya Neno

Ujumbe kwa mtangazaji

Maelezo kwa mtangazaji

Ukatili wa kijinsia ni kitendo, au tishio la kitendo, ambacho husababisha maumivu ya mwili, kisaikolojia / kihisia, kiuchumi, au kingono au kuumia kwa mtu kwa sababu ya jinsia ya mtu huyo.

Ripoti zinazoongezeka za unyanyasaji wa kingono na ukatili miongoni mwa wenza, zilisababisha Uongozi wa jeshi la Polisi la Ghana mnamo mwaka 1998 kuanzisha Kitengo cha Wanawake na Vijana (Women and Juvenile Unit – WAJU), ambacho sasa kinaitwa Kitengo cha kutoa Msaada kwa Ukatili wa Majumbani na kwa Waathirika (Domestic Violence and Victim Support Unit – DOVVSU), kitengo maalum ambacho kinashughulikia uhalifu dhidi ya wanawake na watoto. Uanzishwaji wa Sheria ya kupinga Ukatili wa Nyumbani ya mwaka 2007 na Chombo cha Kutunga Sheria mnamo 2016 na serikali ya Ghana pia zimesaidia kukabiliana na ukatili wa nyumbani nchini Ghana.

Licha ya kuwapo kwa DOVVSU, Ghana bado inakabiliwa na kuongezeka kwa ripoti za ukatili wa nyumbani kwasababu hakuna huduma muhimu za kutosha kushughulikia tatizo hili, pamoja na huduma za kijamii, elimu, na huduma za afya. Kwa mfano, waathiriwa wa unyanyasaji au ukatili wa nyumbani lazima walipe ada ya matibabu ingawa wanapaswa kutibiwa bure; kuna ofisi chache za DOVVSU na wafanyikazi katika ngazi za wilaya na jamii; kuna makazi duni kwa wanawake wanaonyanyaswa; na kiwango cha ujinga au kutokufahamu juu ya unyanyasaji wa nyumbani huruhusu wahusika/wenye kufanya unyanyasaji au ukatili wakati mwingine kutokuadhibiwa.

Janga la COVID-19 limezidisha kukosekana kwa usawa wa kijinsia na wa kimamlaka. Ili kuzuia kuenea kwa virusi, kumekuwa na karantini, vizuizi, vizuizi vya kutokutembea, na marufuku ya mikusanyiko ya umma. Wakati hatua hizi ni muhimu kwa afya ya umma, zimesababisha kuongezeka kwa visa vya unyanyasaji wa kijinsia na kingono katika jamii na miongoni mwa watu walio katika mazingira magumu.

Sambamba na ufikiaji mdogo wa huduma muhimu kama malazi na nambari za simu, hii imesababisha hali ambapo unyanyasaji wa kijinsia unastawi katika jamii nyingi nchini Ghana.

Changamoto hizi hufanya iwe muhimu kuelimisha watu wa Ghana juu ya unyanyasaji wa kijinsia, ili wale wanaonyanyaswa watambue huduma ambazo zipo kwa ajili yao, na hatua muhimu wanazohitaji kuchukua ili kujikomboa na kupata haki.

Katika mchezo huu wa kuigiza, Foriwaa na watoto wake wanakabiliwa na unyanyasaji kutoka kwa mume wa Foriwaa, Daniel, ambaye, baada ya kupoteza asilimia ya mshahara wake kwasababu ya janga la COVID-19, humalizia hasira zake kwa mkewe na watoto.

Anajaribu kumuoza binti yake mwenye umri mdogo ili kupata pesa, na yeye hutumia hali ya uwepo wa vizuizi vya kutokutoka nnje kumnyanyasa mkewe. Mchezo huu unaonyesha kutisha kwa unyanyasaji majumbani, athari inayowapata watoto, na hitaji la kuripoti wahalifu pale ukatili unapofanyika.

Igizo hili lina sehemu tano, yenye utofauti wa dakika 4-7.

Muda wa mchezo mzima, ikijumuisha utangulizi na utokaji: dakika 30.

Script

Sehemu 1

MAZINGIRA:

NYUMBANI KWA FORIWAA

WASHIRIKI:

FORIWAA, DANIEL, WATOTO (SERWAA, MTOTO, & PAAPA)

SFX:

MZIKI

DANIEL:

Mpenzi, tunahitaji kuzungumza. Punguza sauti ya redio na uje hapa.

FORIWAA:

Ndio, mpenzi.

DANIEL:

Angalia, nimekuwa nikifikiria juu ya hali yetu hapa nyumbani, na nina wasiwasi sana juu ya maisha yetu. Tangu kuibuka kwa janga hili la COVID-19, maisha yetu yamehama kutoka kuwa mazuri na kuwa mabaya na yanaendelea kuwa mabaya. Nimearifiwa tu na shule yangu kuwa walimu sasa tutalipwa 50% tu ya mishahara yetu kutokana na kutokuwa na uhakika tunakokabiliwa kama taifa.

FORIWAA:

Pole sana mume wangu. Najua sio rahisi, lakini tutapita katika hili, tutaishi na janga hili.

DANIEL:

Ndio, tutaishi nalo, lakini si kwa kukaa chini na kutokufanya kitu.

FORIWAA:

Kwa hivyo, unapendekeza tufanye nini? Sijaweza kufungua saluni yangu tangu kufungwa, na kama msusi wa nywele, ni hatari sana kufanya kazi sasa. Ninaweza kupata virusi hivi kwa urahisi kutoka kwa wateja wangu.

DANIEL:

Ndio, najua, tuna sababu zaidi ya kuhakikisha uhai wetu kabla hatujachelewa. Angalia, Serwaa sasa ni mwanamke mdogo, tumemlea vizuri.

FORIWAA:

[KICHEKO KIDOGO] Hakika tulifanya. Ninajivunia jinsi alivyo mwerevu na anayewajibika.

DANIEL:

Haswa, na ni mrembo sana …

FORIWAA:

Kweli, ana uhusiano gani na shida tunayokabiliwa nayo?

DANIEL:

Kila kitu mpenzi wangu, kila kitu … unamkumbuka Baba?

FORIWAA:

Ndio, yule rafiki yako ambaye ni tajiri?

DANIEL:

Ndio, aliuliza kama anaweza kumuoa binti yetu.Hangeweza kutufikia kwa wakati mzuri. Tazama, mtu huyu yuko tayari kujaza nyumba yetu na kila kitu tunachohitaji na vile vile kutupatia msaada mzuri wa kila mwezi ikiwa tutakubali kumpa binti yetu afunge nae ndoa!

FORIWAA:

Hapana! Kamwe… Loo, Danny. Je! Umewezaje kufikiria kumpa binti yetu huyo… huyo… mtu huyo! Ni mzee sana; Isitoshe, ana mke!

DANIEL:

Oh, mke wake alikufa mwaka jana, na anaamini binti yetu atakuwa mke mzuri kwake! Fikiria kuhusu hili, mpenzi …

FORIWAA:

Hapana, Serwaa ni msichana mwerevu. Lazima amalize shule ya upili na aende chuo kikuu. Ana wakati ujao mzuri!

DANIEL:

Je! Ni kipi kilicho bora kuliko kuolewa na tajiri? Atapewa ulimwengu.

FORIWAA:

Hiyo sio kweli, siwezi kuamini kwamba krache (Ujumbe wa Mhariri: Kichwa cha Twi kwa mwalimu) kama wewe ungefikiria hivi! Je! Unawezaje kufikiria kumuoza binti yetu kwa tajiri wakati huu? Serwaa bado ni mtoto mdogo, ni kwa wema tu!

DANIEL:

Yeye sio mtoto.

FORIWAA:

Ana miaka 17.

DANIEL:

Ndio, ana umri huo.

FORIWAA:

Hakuna namna. Sikubaliani na hili! Sitakuruhusu umuoze binti yangu kwa mtu mgeni. Haishi pia katika mji wetu. Itakuwaje kama atakuwa hamtendei wema binti yetu, au akimdhuru kwa namna yoyote ile?

DANIEL:

Hilo haliwezi kutokea.

FORIWAA:

Umejuaje?

DANIEL:

Anampenda. Mbali na hilo, yeye si mgeni, ni rafiki yangu.

FORIWAA:

Rafiki! Hata nikifa, huwezi kumuoza binti yangu kwa mgeni!

DANIEL:

[ANAMPIGA KOFI NA ANALIA] Na iwe hivyo! Je! Unadirikije kunijibu! Umesahau nafasi yako katika nyumba hii? Wewe ni mke wangu!! Wewe si sawa na mimi!! Kamwe usijaribu kunijibu tena!

SFX:

ANABAMIZA MLANGO NA FORIWAA ANALIA KWA NGUVU SANA

Sehemu 2

MAZINGIRA:

NYUMBANI KWA FORIWAA

WASHIRIKI:

FORIWAA, DANIEL, CHILDREN (SERWAA, MTOTO, & PAAPA)

SFX:

MLIO WA MLANGO KUFUNGUKA

FORIWAA:

Serwaa! Ulikuwa wapi siku nzima? Niikuwa nina wasiwasi juu yako!

SERWAA:

Samahani mama, ulikuwa umelala na ilikuwa sitaki nikuamshe. Angalia, Nimekuletea kiasi cha pesa na chakula.

FORIWAA:

Ahaa, umepata wapi vitu hivyo?

SERWAA:

Nimeuza barakoa zangu zote nilizotengenezea nyumbani.

FORIWAA:

Oh … kweli. Nilidhani ulisema unajaribu tu mikono yako kutengezeza barakoa.

SERWAA:

Ndio, lakini zilitoka vizuri sana. Na nafahamu tunahitaji pesa, kwahiyo niliziuza.

FORIWAA:

Oh, Serwaa, sijui niseme nini, ninajivunia sana wewe.

SERWAA:

Asante, Mama. Najua ni ngumu sana kwa wewe na baba kuhudumia familia kwa siku hizi. Mna midomo miwili midogo ya kuilisha; Sitaki kuwa mzigo… na … Asante kwa kutokubali kunitoa kwenda mbali …

FORIWAA:

Shhh … kimya. Anaweza akakusikia.

SERWAA:

Samahani …

FORIWAA:

Hapana, hapana, hapana. [ANASAFISHA KOO LAKE] Ni bora uache malapa yako nje ya nyumba na uelekee moja kwa moja bafuni. Natumai haukuwa mzembe huko nje…

CHORUS:

COVID-19 ipo kweli!

SERWAA:

Najua hilo Mama, na nilikuwa makini. Nilivaa barakoa yangu siku nzima (Taarifa ya mhariri: “Barakoa” pia inafunika mdomo.), na pia nilizingatia kusimama umbali wa mita moja kutoka kwa wateja wangu.

FORIWAA:

Mita mbili zitanifanya nijisikie vizuri.

SERWAA:

Oh, Mama, nitawezaje sasa kuudha bidhaa zangu kama nitakuwa mita mbili kutoka kwa wanunuzi?

FORIWAA:

Sijali hilo … Kitakatisha mikono chako kiko wapi?

SERWAA:

Hapa …

FORIWAA:

Vizuri. Sasa moja kwa moja bafuni.

SERWAA:

Ndio, Mama.

FORIWAA:

Na tafadhali, loweka nguo zako ndani ya maji ya moto na uzisafishe na sabuni mara moja!

SERWAA:

Ndio, Mama!

DANIEL:

(AKIWA ANAKUJA) Huyo ni binti yako amerudi?

FORIWAA:

(AKINONG’ONA) Harakisha, kimbia bafuni!

SFX:

SAUTI YA MLANGO KUFUNGUKA

DANIEL:

Nilikwambia hafanyi mambo mazuri. Alienda kumuona mpenzi wake, hakwenda …?

FORIWAA:

Hapana, tafadhali, alikwenda kuuza barakoa zake. Angalia ametuletea kiasi cha pesa. Nilikwambia binti yetu ni msichana mzuri. Daniel, tafadhali tumsaidie Serwaa, atatufanya tujivunie.

DANIEL:

Toka mbele yangu, nyie wote mnanifanya niumwe.

FORIWAA:

Daniel, kitu gani nimefanya mpaka nistahili hili? Serwaa ni binti yetu wa pekee, hatuwezi …

DANIEL:

Nimesema toka hapa! (ANAMPIGA MFULULIZO NA ANALIA KWA MAUMIVU. MTOTO ANALIA.)

PAAPA:

Baba … baba … acha … (MAKELELE YA KILIO) Tafadhali …

DANIEL:

Nyamaza we mvulana, unajua nini? (ANAMPIGA TENA FORIWAA NA ANAANGUA KILIO.)

SERWAA:

Baba!

DANIEL:

Na wewe, Serwaa!

FORIWAA:

Tafadhali, usimguse… tafadhali …

DANIEL:

Olewa na uondoke kwenye hii nyumba, tuna midomo ya kutosha kuilisha. Wewe ni mtu mzima sasa na haupaswi kuendelea kututegemea. Nenda na upaki vitu vyako, siku zako katika nyumba hii zinahesabika!

FORIWAA:

Tafadhali, usimguse … tafadhali …

DANIEL:

Toka mbele yangu… wote nyie tokeni hapa. (BAMIZA MLANGO KWA NGUVU).

SFX:

WATOTO WANALIA KWA NGUVU, MAMA ANALIA.

SERWAA:

Pole sama mama. Pole sana!

FORIWAA:

Sio kosa lako, yeyote asilaumu kuhusu hili. Baba yenu amepata tu msongo. Kila kitu kitakuwa sawa.

Sehemu 3

MAZINGIRA:

NYUMBANI KWA FORIWAA

WASHIRIKI:

FORIWAA, DANIEL, CHILDREN (SERWAA, MTOTO, & PAAPA)

SFX:

SIGTUNE

SERWAA:

Ma … Mama! Sikiliza, lazima usikilize kipindi hichi, kina elimisha sana.

FORIWAA:

Nipo bize, Serwaa, leta redio jikoni.

SERWAA:

Sawa. (SITISHO)

SFX:

MZIKI

SERWAA:

Sikiliza ni ujumbe wa kila siku wa REDIO X. Wanahusika na mada mbalimbali kila wiki. Zinaelimisha sana.

SFX:

[REDIO INAWASHWA] Haya ni matangazo ya kila wiki ya Redio X’s. Wasalam wapenzi wasikilizaji, ujumbe huu unaletwa kwako na Shirika la Wanawake la Upendo na Huduma (Women’s Foundation of Love and Service). Sikiza kwa makini na baki salama.

MZIKI KWA SEKUNDE MOJA KISHA BASI UJUMBE UFUATAYO WA sauti

Katika siku hizi za janga la COVID-19, ambapo watu hujikuta katika sehemu moja kwa kipindi kirefu, uwezekano wa unyanyasaji wa kijinsia unaweza kuongezeka, lakini lazima tuachane na kusababisha maumivu hayo kwa wapendwa wetu. Ukatili wa kijinsia unasababisha mateso mengi na uharibifu kwa mwathiriwa, huharibu kujistahi kwa mtu, na inaweza kumlemaza kimwili na kiakili.

Wapenzi wasikilizaji, ubakaji, ndoa za mapema, ukeketaji wa wanawake, ndoa ya kulazimishwa, na unyanyasaji wa kimwili, kiakili na kihemko ni aina zote za unyanyasaji wa kijinsia. Hizi ni aina zote za unyanyasaji ambazo zinaadhibiwa na sheria na wahusika lazima wakamatwe na kushtakiwa.

Ikiwa unamjua mtu yeyote ambaye kwa sasa ni mwadhiriwa wa aina yoyote ya unyanyasaji wa kijinsia wakati wa janga hili, tafadhali usikae kimya. Ripoti kesi kama hizo katika kituo cha polisi kilicho karibu, au piga simu kwa namba hizi za msaada zinazopatikana: * 3390 # au * 12i4. (Ujumbe wa Mhariri: Hizi ni nambari za simu kwa ajili ya msaada “si za kweli na zimetumika kwa ajili ya igizo tu”. Unaweza kuingiza nambari ya laini halisi ya msaada katika eneo lako, kwa idhini ya shirika linaloendesha laini ya usaidizi.)

Akina mama, bibi, kaka, dada, majirani, tuwe walinzi wa kila mmoja. Fika na wasaidie waadhiriwa katika eneo lako, katika boma lako, au mtaa wako. Mpendwa muadhiriwa, usiogope kuomba msaada. Kaa nyumbani, baki salama, na useme HAPANA kwa janga hili kivuli — sema HAPANA kwa unyanyasaji wa kijinsia!

BIPU CHEZA SIG TUNE

FORIWAA:

Zima hicho kitu, zima hiyo redio! Je! Ulijua tayari kuwa hili ndilo watazungumza?

SERWAA:

Mama …

FORIWAA:

Ulijua?

SERWAA:

Hapana … Nilisikiliza hichi kipindi wiki iliyopita, na walituelimisha jinsi ya kubaki salama wakati wa kipindi cha kizuizi kutokana na janga la COVID-19. Sikujua ujumbe wa leo. (MKATIZO) Mama, uko sawa?

FORIWAA:

Ndio!

SERWAA:

Halafu kwanini unatoboa meza na kisu?
(FORIWAA ANAANGUSHA KISU)

SFX:

SERWAA ANAACHIA KILIO CHA KIMYA WAKATI KISU KINADONDOKA SAKAFUNI.

SERWAA:

Mama … (KIMYA)

FORIWAA:

Unajua baba yako atatufanya nini kama akitusikia tunasikiliza hicho kipindi?

SERWAA:

Lakini hajatusikia na kipindi hicho ni kizuri kwetu. Mama, lazima tuombe msaada. Toa ripoti polisi au …

FORIWAA:

Shh, hakuna mtu ataenda kituo cha polisi. Wewe ni kichaa? Unataka wamkamate baba yako?

SERWAA:

Lakini mama, anataka kunuiozesha kwa mgeni. Mama, mimi bado ni mdogo, na ni kinyume na sharia kwa yeye kunifanyia hivi. Ameniambia mume wangu atafika ijumaa hii.

FORIWAA:

Amekwambia nini???

SERWAA:

Ndio, aliniambia nimuahidi kwamba sitakwambia. Lakini Baba alisisitiza kunitoa nikubali au nisikubali.

FORIWAA:

Hilo halitatokea!

SERWAA:

Sasa tutafanya kitu gani?

FORIWAA:

Sijui …

SERWAA:

Lakini Mama …

SFX:

MTOTO ANALIA

FORIWAA:

Nenda, nenda na umuangalie mdogo wako. Niache peke yangu. Nahitaji kufikiria.

SERWAA:

Sawa.

SFX:

FORIWAA ANALIA KWA UCHUNGU

Sehemu 4

MAZINGIRA:

FORIWAA’S HOUSE

WASHIRIKI:

FORIWAA, DANIEL, CHILDREN (SERWAA, MTOTO, & PAAPA), BABA, AFISA WA POLISI, VIVIAN.

SFX:

SAUTI YA LORI

DANIEL:

Ah, yule pale. Egesha hapo. Wow, nimefurahi sana kukuona, rafiki yangu mzuri. Sikudhani kama ungeweza kufanikisha kwasababu ya sehemu ya vizuizi. Je! Ulipitaje ukaguzi wa polisi?

BABA:

Hahaha, nilienda kununua mahitaji ya nyumbani. Kwa kuongezea, ni nani atakayekataa kunipitisha wakati nina vyakula hivi kwenye lori langu kama ushahidi?

SFX:

KICHEKO CHA NGUVU

DANIEL:

Vizuri sana rafiki yangu. (KATISHO) Foriwaa, njoo na peleka vitu hivi ndani.

FORIWAA:

Naam?

DANIEL:

Wewe ni kiziwi, Nimesema peleka vyakula ndani ya nyumba!

FORIWAA:

Sawa. (ANAITA) Serwaa …

DANIEL:

Hakuna haja ya kumuita Serwaa, anajiandaa kwa ajili ya mumewe. Hapaswi kumuona mpaka mahari yatakapokamilika na schnapps zote zimepokelewa. (Ujumbe wa Mhariri: Schnapps ni aina ya kinywaji cha pombe ambacho ni kinywaji cha kawaida kwa sherehe nyingi za harusi za jadi nchini Ghana.)

SFX:

WANAUME WANACHEKA KWA NGUVU

BABA:

Haswa, rafiki yangu. (KICHEKO)

FORIWAA:

Daniel, naweza kuzungumza nawe ndani … tafadhali?

DANIEL:

Baba, kaa chini na unisubiri, ninakuja sasa hivi. Paapa, Baba angependa uumpatie kiasi cha maji ya kunywa.

FORIWAA:

Paapa, vaa barakoa yako. Na usisimame karibu na mgeni, weka tu maji juu ya meza na njoo ndani.

PAAPA:

Ndio Mama.

DANIEL:

Nini maana ya yote hayo?

FORIWAA:

Nataka kuwalinda watoto wangu dhidi ya virusi vya Corona.

DANIEL:

Kwanini? Je! Baba anaonekana mgonjwa kwako?

FORIWAA:

Hapana, lakini nilisikia kwamba unaweza ukapata COVID-19 na usionyeshe dalili zozote za kuumwa. Ni vyema kuwa mwangalifu zaidi kuliko kuja kujuta.

DANIEL:

Vyovyote vile! Unataka nini, siwezi kumuweka rafiki yangu akiningojea kwa muda mrefu?

FORIWAA:

Daniel, tafadhali fikiria tena. Ni kinyume cha sheria kumoza binti yako kwa nguvu. Serwaa ni mdogo. Unaweza kukamatwa kwa hili. Tafadhali, mpenzi wangu, sikiliza sababu…

DANIEL:

Nini! Je! Unaniita mimi nisie na akili au mwendawazimu?

FORIWAA:

Hapana, sijasema hivyo, Nime …

DANIEL:

Kaa mbali na biashara yangu wewe mwanamke. [ANAMSHIKA MAHALI NA KUMPIGA KWA KILA NENO ANALOTAJA] Ni – ta – fanya – cho-cho-te – Ni-nachotaka – na – binti- yangu.

FORIWAA:

Aoow, agyei Ni … oh … Eii … msaada … msaada … hmmn … hmmn …

SERWAA:

Baba, tafadhali acha … achia shingo yake, utamuua. Tafadhali acha … tusaidieni jamani …

SFX:

SAUTI YA MLANGO KUFUNGULIWA

BABA:

Ah, rafiki yangu, unafanya nini? Unataka kumuua mke wako? Muachie aende!

PAAPA:

Dada, dada, polisi wapo nnje!

DANIEL:

Nini? Polisi? Nani amewaita polisi? Foriwaa, wewe ndio umewaita polisi?

FORIWAA:

Hapana … [ANAKOHOA NA KUONGEA AKIWA NA MACHOZI]. Nikiri, sikuita polisi. Labda wanatafuta majirani zetu.

DANIEL:

Ndio, sisi sio familia pekee tunayoishi katika boma hili. Sasa, nataka nyie wote mtulie na mjiheshimu, mmenisikia?

SFX:

ANAMUACHIA, ANAFUNGUA MLANGO NA KUTOKA NNJE.

VIVIAN:

Habari za asubuhi, bwana, naitwa Vivian Lamptey na niko na Shirika la Wanawake la Upendo na Huduma (Women’s Foundation of Love and Service). Nilipigiwa simu ya shida kutoka kwa mdada, na akanielekeza kwenye boma hili.

DANIEL:

Sawa, huyo lazima atakuwa ni Lilian, angalia mlango unaofuata.

VIVIAN:

Hapana, Ninaamini tupo sehemu sahihi. Wewe sio Bwana Daniel?

DANIEL:

Ndio, ni mimi, nimewaita??

VIVIAN:

Hapana, haukufanya hivyo, na hatuwezi kusema jina la aliyetupigia simu. Lakini tuna habari, na tunajua sana unakusudia kumuoza binti yako aliye chini ya umri wa ndoa. Hiyo ni kinyume na sheria za nchi hii na ni kosa linaloadhibiwa na sheria.

DANIEL:

Foriwaa, (SITISHO) ni wewe sio? Umewaita? (ANAMTISHIA) wewe mwanamke usiye na shukrani, Nita…

SERWAA:

Acha, baba! Utamuua mama yangu … na … sitaki kuolewa na huyu mzee. Tafadhali tusaidie, Mama.

DANIEL:

SERWAA!

FORIWAA:

Muache binti yangu, hatujafanya kitu. Naapa! Sijawaita!

DANIEL:

Nyamaza wewe mwanamke! (ANAMKAMATA FORIWAA KWA NGUVU). Njoo na ueleze kwanini wapo hapa. (FORIWAA ANATOA KILIO CHA UOGA)

AFISA WA POLISI:

Usimguse, bwana. Jina langu ni Constable Bright Bilson kutoka Makao Makuu ya Polisi ya Kandan. Uko chini ya ulinzi kwa kujaribu kumuoza mtoto mdogo, na kwa kumpiga mke wako kikatili. Una haki ya kukaa kimya na kila kitu unachofanya au kusema kitatumika dhidi yako katika mahakama ya sheria. Una haki ya kupata ushauri wa kisheria.

DANIEL:

Nini? … binti yangu ana miaka 18, ni umri sahihi, na alikubaliana na ndoa hii. Amebadilisha maamuzi yake dakika za mwisho na hakuwa akijua namna ya kuniambia. Ndio maana anaongea vitu visivyo vya maana … na … mke wangu yupo sawa. Muangalie yupo sawa.

VIVIAN:

Ndio hivyo? Je! Unaweza kuelezeaje michubuko kwenye uso wa mke wako?

FORIWAA:

Hapana, Nilianguka.

DANIEL:

Umemsikia mke wangu. Alianguka. Hamna haki ya kuja nyumbani kwangu na kunishutumu uongo.

VIVIAN:

Mama, hakuna haja ya kuogopa. Tafadhali, tuambie ukweli. Kila kitu kitakuwa sawa, usiogope, hii ni kesi ya haki za raia na tutahakikisha kuwa wewe, watoto wako, na hata mume wako mnapata msaada unaohitajika. Mume wako anaweza kuwa dhaifu sana ikiwa alikufanyia hivi.

SERWAA:

Mama, tafadhali waambie ukweli … nisaidie, mama. Baba anahitaji pia msaada …

VIVIAN:

Niamini, hii ndiyo njia bora ya kusaidia familia yako. Mume wako atakabiliwa na sheria kwa uhalifu wake, lakini ndiyo njia bora ya kumsaidia kurekebisha na kufikiria juu ya chaguo zake. Hauhitaji kulea watoto wako katika mazingira mabaya kama haya.

SERWAA:

Mama, tafadhali … tafadhali …

DANIEL:

Foriwaa … tafadhali …

FORIWAA:

Alifanya hivyo. Ananiumiza, kila wakati. Na hali inazidi kuwa mbaya. Tangu kuanza kwa vizuizi na marufuku ya kutembea, alibadilika kutoka kuwa mtu mbaya na kuwa mbaya zaidi. Ninaogopa sana kuhusu watoto wangu, wavulana wangu wawili na binti yangu mzuri, Serwaa. Yeye ni mtoto mwerevu sana. Yeye hastahili kuolewa na huyu mzee mjinga. [ANAOMBOLEZA]

BABA:

Nani mzee mjinga? Mimi ni mkwe wako, usikose heshima!

VIVIAN:

Afisa, mkamate na huyu mwanaume pia, amekuja hapa kumuoa mtoto.

AFISA WA POLISI:

Bwana, lazima uende na mimi pia kituoni.

BABA:

Hapana, hapana, hapana …

AFISA WA POLISI:

Tutachukua maelezo yako kituoni. Unahaki ya kubaki kimya, na chochote utakachosema au kufanya kitatumika dhidi yako mahakamani. Una haki ya kupata ushauri wa kisheria.

SFX:

MLANGO UNAFUNGULIWA NA KUFUNGWA. SITISHO NA UNAFUNGULIWA TENA.

FORIWAA:

Hich hapa ni cheti cha kuzaliwa cha binti yangu. Huu ni ushahidi kwamba bado ni mdogo.

DANIEL:

Foriwaa, tafadhali. Mama, Samahani. Ngoja tuongee kuhusu hili. Nilikuwa najaribu tu kupata mkate wetu na siagi kabla ya kutangaza kufungwa kabisa. Sisi hatuna kitu … nalipwa 50% tu ya mshahara wangu kwasababu shule yetu ilifungwa. Mimi ni baba tu aliyekata tamaa ambaye anahitaji pesa.

VIVIAN:

Na nini kisingizio chako cha kumpiga mkeo? Mtazame tu – uso wake umevimba kutokana na kipigo chako?

DANIEL:

Samahani, sikuwa na nia ya kumuumiza. Nina msongo tu.

VIVIAN:

Kuwa na msongo hakukupi leseni ya kumtendea vibaya mwenzako au wapendwa wako. Ungeenda kukimbia, kufanya mazoezi, kutafakari, au kufanya vitu vingine vyenye afya ili kuondoa mfadhaiko, lakini uliamua kuumiza wengine.

AFISA WA POLISI:

Twende!

DANIEL:

Tafadhali [ANAANZA KULIA]. Samahani, Samahani.

VIVIAN:

Asante, Serwaa, kwa kuwa muwazi tangu tulipofika hapa. Wewe ni mwerevu sana. Na wewe pia, Foriwaa. Milango yetu iko wazi kwako. Tunaweza kukusaidia kwa ushauri nasaha na kutoa msaada wa kifedha hadi uweze kurejesha tena maisha yako. Hii ndio kadi yangu. Tafadhali nipigie simu wakati wowote.

FORIWAA:

[VUTA MAFUA NDANI] Asante.

AFISA WA POLISI:

Mama, wewe na binti yako mnahitajika kwenda na sisi kituoni kwa ajili ya kuandika maelezo yenu. Kwasababu binti yako bado ni mdogo, atahitaji ridhaa yako.

FORIWAA:

Ndio, tunaenda na nyie.

VIVIAN:

Nitawaendesha kwenda kituoni. Kwasababu ya hali ya COVID-19, gari la polisi tayari limejaa.

FORIWAA:

Asante, Mama, tunashukuru sana.

SFX:

DANIEL ANAVUTA MAFUA NDANI NA KUENDELEA KULIA & KUOMBA RADHI.

Sehemu 5

MAZINGIRA:

KATIKA KITUO CHA POLISI

WASHIRIKI:

VIVIAN, FORIWAA, DANIEL, AFISA WA POLISI.

SFX:

HATUA ZA MIGUU

FORIWAA & VIVIAN:

Habari za asubuhi, afisa.

AFISA WA POLISI:

Ni nzuri tu, karibu. Tunaweza kuwasaidia nini?

FORIWAA:

Hmm, tafadhali, Niko sawa. Niko, namaanisha, tuko hapa kwa ajili ya kumuwekea dhamana – e… mume wangu.

AFISA WA POLISI:

Oh sawa, Bwana Daniel? Lakini subiri kidogo, wewe sio Foriwaa?

FORIWAA:

Ndio, Mimi ni Foriwaa, mke wake.

AFISA WA POLISI:

Ah … tuliitwa nyumbani kwako na mumeo alikamatwa kwa kukupiga, na wewe uko hapa kumdhamini? [KICHEKO CHA NDANI].

FORIWAA:

Afisa … hmm, unaweza kuniona wa ajabu, lakini ni mume wangu … na … alikuwa chini ya shinikizo kubwa tu! Hakujua jinsi ya kuishughulikia hali hii. Tafadhali, niko hapa kumdhamini mume wangu.

VIVIAN:

Afisa, tafadhili nenda ukamlete Bwana Daniel.

SFX:

GETI LA JELA LINASIKIKA KUFUNGULIWA NA KUFUNGWA

VIVIAN:

Kaa kwa utulivu, Foriwaa, najua unaogopa na hauna uhakika …

FORIWAA:

Ndio, lakini sitaki kumtelekeza mume wangu hapa …

DANIEL:

Foriwaa, upo hapa kweli!

FORIWAA:

Hapana, usiniguse.

DANIEL:

Samahani, Foriwaa, tafadhali nisamehe.

VIVIAN:

Daniel, una mwanamke ambaye anakupenda sana hivi, na bado unamtendea vile unavyofanya [KICHEKO CHA NDANI].

DANIEL:

Huwezi kujua kitu ulicho nacho mpaka ukipoteze. Hmmn, kwahiyo vipi kuhusu rafiki yangu, Baba. Bado yuko hapa?

AFISA WA POLISI:

Hapana, wanawake wawili ambao walidai ni wake zake, mke wa tatu na mke wa nne walikuja kumuwekea dhamana!

FORIWAA:

Mke wa tatu na wan nne? Daniel, Nafikiri ulisema mke wake alifariki?

DANIEL:

Nilidanganya. Samahani, Foriwaa, Najutia matendo yangu na hili halitatokea tena.

FORIWAA:

Oh Mungu wangu, kama ningelijua hili, nisingefikiria hata kukudhamini utoke hapa, wewe ni muongo. Bibi Vivian, kwanini wamempa dhamana? Natumai haendi bure kwa kutaka kumfanya binti yangu asiye na hatia awe mke wake wa tano.

VIVIAN:

Usijali, Foriwaa, atalipa kwa matendo yake. Atashtakiwa katika mahakama hivi karibuni kwa kutaka kuoa mtoto mdogo. Na hivyo hivyo pia mume wako hapa.

DANIEL:

Mama, ninaona haya sana… siku mbili nilizotumia katika mahabusu hizi zilizojaa mbu zimenirudisha kwenye fahamu zangu. Foriwaa, mbele ya maafisa hawa, nataka kusema samahani – pole kwako na Serwaa. Sijui jinsi nilivyojiruhusu kupewa sana shinikizo la kulisha familia yangu. Nilipoteza akili. Wanaume wengine, pamoja na mimi, huwa wanafikiri kwamba sisi ni wakuu juu ya vitu vyote… (SITISHO) hatugusiki, mpaka sheria itakapotunyakua, na ndipo tunagundua kuwa ni mbaya sana kuwa upande mbaya wa sheria. Samahani kweli, nataka kurekebisha mambo. Kamwe sitaweka mikono yangu juu yako au kwa watoto wetu. Nitajaribu kutotumia maneno ya matusi na ya kukera kwako au kwa watoto.

VIVIAN:

Bwana Daniel, mazungumzo ni rahisi, isipokuwa yanaungwa mkono na vitendo. Barua hii ni kukualika kwenye DOVVSU. (Ujumbe wa Mhariri: Kitengo cha Vurugu za Nyumbani na Msaada wa Waathirika – Domestic Violence and Victim Support Unit.) Mkeo alituma malalamiko yake na utahitajika kwenda huko na mtu wa familia, ikiwezekana mzee.

DANIEL:

Lakini nimesema samahani … Foriwaa?

VIVIAN:

Hatua hii ni muhimu kwa nyinyi wawili, Daniel. Hii itahakikisha kuwa sheria ina rekodi zako, vizuri … ikiwa hii itatokea tena!

DANIEL:

Halitatokea tena, Foriwaa, Sitakupiga tena, tafadhali, Sitaki kwenda jela …

FORIWAA:

Ni muhimu kwangu kwamba familia zetu zijue kinachoendelea kati yetu.

AFISA WA POLISI:

Ndio, kupitia DOVVSU, familia za mnyanyasaji na mtu aliyenyanyaswa huitwa kushuhudia kesi yetu. Kwa njia hii, utawajibika kwao na pia kwa upande wa sheria.

VIVIAN:

Ndio, janga hili limefanya iwe rahisi sana kwa watu kuwanyanyasa wenzi wao. Hali hii inatia wasiwasi sana, na tunatumai kuwa wewe na kila mkosaji mwingine mnajua kuwa COVID-19 sio kisingizio cha kufanya uhalifu na kumdhulumu mwenzi wako, na kwamba sheria bado itawajibisha kila mtu kwa makosa yake. Ukikamatwa, utakabiliwa na uzito kamili wa sheria.

Daniel, barua hii sio kifungo cha jela. Katika DOVVSU, unaweza kupata nafasi ya kwenda kusuluhisha suala hili na familia yako, au kesi yako inaweza kupelekwa kwa Kitengo Mbadala cha Utatuzi wa Migogoro, kulingana na kiwango cha kosa. Inategemea ikiwa mke wako yuko tayari kukupa nafasi ya pili au la. Lakini unapaswa kuelewa kuwa utashtakiwa ikiwa itaonekana ni muhimu, bila kujali ikiwa mke wako anaamua kuleta mashtaka au la. Kwa hivyo, bora uwe kwenye tabia yako nzuri baada ya siku ya leo.

FORIWAA:

Ninajua wewe ni mtu mzuri, na ninataka kukupa nafasi nyingine… kwa uvumilivu, tutapitia janga hili pamoja. Lakini lazima tufanye hivi kisheria, ili usinichukulie kama kawaida tena.

DANIEL:

Asante, Foriwaa, Naelewa … twende nyumbani sasa.

FORIWAA:

Daniel, Sipo tayari kwenda nyumbani. (SITISHO) Serwaa naye pia hayuko tayari. Ingawa amekumisi, amechanganyikiwa sana.

DANIEL:

Naelewa, lakini wapi utakaa sasa?

VIVIAN:

Walihamia kwenye makazi yetu pale tulipokubaliana kukuwekea dhamana.

DANIEL:

Makazi?

VIVIAN:

Ndio, Nyumba ya taasisi ya Wanawake ya Upendo na Huduma. Usijali, tunawatunza vizuri. Daima tunadumisha itifaki zote za utenganisho wa kijamii na kufuata miongozo yote tuliyopewa na Shirika la Afya Ulimwenguni na Huduma ya Afya ya Ghana kusaidia kuzuia kuenea kwa virusi vya corona na kuweka wodi zetu salama. Unahitajika kukutana nao mara moja kila wiki, na ziara hiyo itasimamiwa. Madaktari wetu wa saikolojia watakusaidia wewe na familia yako kuelewana na kukusaidia kuishinda hofu yako na kudhibiti hasira zako na kuchanganyikiwa. Kutakuwa na mikutano mingine dhahiri pia, ili baada ya muda haya yote yamalizike, utakuwa katika hali nzuri ya kutunza familia yako, bila kutumia vurugu au njia yoyote ya kutiliwa shaka.

DANIEL:

Hmmn …

VIVIAN:

Kumuoza binti yako kwasababu ya pesa angemnyang’anya furaha yake na haki ya kukua na kuwa mtu mzima.

DANIEL:

Ndio, macho yangu yamefunguliwa, na nimepata somo la kujifunza. Nitafanya kila linalowezekana kuhakikisha binti yangu anaishi maisha mazuri na yenye furaha.

FORIWAA:

Ndio, Dan, pesa sio kila kitu. Cha muhimu ni ustahimilivu na kukubali kuishi. Siku moja maisha yatabadilika na kuwa bora.

AFISA WA POLISI:

Umeongea vyema, Daniel, lakini sasa matendo yako yafanye kile unachoongea. Kumbuka, sharia za nnchi zina angalia, and mpaka utakapokamatwa tena, tutakuwa tunaangalia. Tutakuona hivi punde …

DANIEL:

Hapana, kamwe sitaweka tena miguu yangu katika mahabusu haya ya polisi, Nimezaliwa upya! [WOTE WANACHEKA]

VIVIAN:

Ni vizuri kusikia hivyo, lakini kama unasema hivyo, ni vyema ukamaanisha. Vurugu sio jibu sahihi!

FORIWAA:

Kwaheri, Daniel, nitakuona hivi karibuni.

DANIEL:

Kwaheri, Foriwaa, Nitahudhuria kila mkutano … Nakuahidi.

AFISA WA POLISI:

Ni kwa masilahi yako kwamba unafanya hivyo, Daniel. Unaweza kukabiliwa na mashtaka makubwa zaidi ikiwa hutafanya hivyo. Kwaheri.

DANIEL:

(AKITAFAKARI) Ndio, Afisa, Kwaheri.

VIVIAN:

Natumai hii itatumika kama funzo kwako-na kwa wanaume wote wanaofikiria wanaweza kuwanyanyasa wenzi wao, binti zao, dada zao, kaka zao, watoto wao, na wapwa zao kwa jina la familia au mahusiano na wasipate athari yoyote. Hakuna aliye juu ya sheria. Utashughulikiwa ipasavyo-uhusiano wako na wanyanyasaji haukutoi kwa njia yoyote.

Hili pia ni ombi kwa wote wanaonyanyaswa au kutendwa vibaya kwa njia yoyote ile… Tafadhali, usikae kimya. Ripoti wahalifu bila kujali uhusiano wao na wewe. Ni njia pekee unayoweza kuachiliwa kutoka kwenye dhuluma hiyo. Lazima sisi sote tuwe waangalizi wa kila mtu na kukuza amani, umoja, na upendo kati yetu wenyewe.

SFX:

MALIZA MZIKI

Acknowledgements

Shukrani

Imechangiwa na: Abena Dansoa Ofori Amankwa, mwandishi wa maandishi na Mkurugenzi wa Eagles Roar Creatives.

Imepitiwa na: Lillian Bruce, Executive Director, Development and Land Solutions Consults (DALS Consult), Accra, Ghana

Mahojiano:

Caroline Montpetit, Regional Program Manager, West Africa, & Gender Equality Advisor, Farm Radio International, June 2020.

Lillian Bruce, Executive Director, Development and Land Solutions Consults (DALS Consult), Accra, Ghana, June 2020.

Nana Awindo, Ghanaian journalist and advocate on gender issues and domestic violence, June 2020.

Stephanie Donu, Project Officer, Solidaridad Ghana, June 2020.

Lois Aduamuah, Programme Officer, Women in Law and Development (WILDAF) in Ghana, August-September, 2020.

Joseph Howe Cole, Ghana Police Service, June and August, 2020.

Mrs. Josephine Kwao, Police Officer, Odorkor DOVVSU Division, August, 2020.

Rasilimali:

Jeltsen, M., 2020. Home Is Not A Safe Place For Everyone. Huffington Post, March 12, 2020. https://www.huffingtonpost.ca/entry/domestic-violence-coronavirus_n_5e6a6ac1c5b6bd8156f3641b?ri18n=true

Landis, D., 2020. Gender-based violence (GBV) and COVID-19: The complexities of responding to “the shadow pandemic.” A Policy brief: May 2020. CARE. https://reliefweb.int/report/world/gender-based-violence-and-covid-19-complexities-responding-shadow-pandemic-may-2020

Laouan, F. Z., 2020. Rapid Gender Analysis – COVID-19: West Africa–April 2020. CARE. https://insights.careinternational.org.uk/media/k2/attachments/CARE-West-Africa-Rapid-Gender-Analysis-COVID-19-May-2020.pdf

SD Direct, 2020. Why we need to talk more about the potential for COVID-19 to increase the risk of violence against women and girls. http://www.sddirect.org.uk/news/2020/03/why-we-need-to-talk-more-about-the-potential-for-covid-19-to-increase-the-risk-of-violence-against-women-and-girls/

UNFPA (United Nations Fund for Population Activities), 2020. Developing Key Messages for Communities on GBV & COVID-19: Preliminary Guidance from the GBV AoR, updated 7 April 2020. https://gbvaor.net/sites/default/files/2020-04/GBV%20AoR_key%20messages_Covid%20%26%20GBV.pdf

Wangqing, Z., 2020. Domestic Violence Cases Surge During COVID-19 Epidemic. Sixth Tone. http://www.sixthtone.com/news/1005253/domestic-violence-cases-surge-during-covid-19-epidemic

Yasmin, S., 2016. The Ebola Rape Epidemic No One’s Talking About. Foreign Policy. https://foreignpolicy.com/2016/02/02/the-ebola-rape-epidemic-west-africa-teenage-pregnancy/

Rasilimali hii imeandaliwa kwa msaada wa kifedha wa Serikali ya Canada iliyotolewa kupitia Global Affairs Canada.

Ujumbe kwa mtangazaji

Script

Acknowledgements

Hati za redio zinazohusiana