Lura ga mai watasa shiri
Save and edit this resource as a Word document
Abun lura ga mai-gabatrwa
Daidaito da sauyawar yanayi babbar kalubalace ga kasashe Afrika, wanda a cikin kasashen har da Nijar. Kamar sauran kasashe, Nijar na cigaba da samar tare da aiwatar da tsare-tsare domin cimma daidaito da sauyin yanayi. Amma kafin kasar ta samar da ingatatun manufofi, tana bukatar bayanai masu muhimanci kan yarda yanayinta zai cenza da kuma hadarin da ke tattare da shi. A halin yanzu, akwai karancin bayanai kan hanyoyin da manoma zasuyi amfani dasu wurin cinma daidaiton sauyin yanayi da zasu fuskanta.
Domin taimakawa wajen magance wannan gibi na ilimi, wata kungiya ta Jamus mai suna Cibiyar Nazarin Tasirin Yanayi ta Potsdam, ta gudanar da wani cikakken binciken kimiya kan yadda yanayin kasar Nijar zai iya canzawa cikin shekaru da dama masu zuwa. Binciken nasu ya samar da bayanai kan yadda yanayin zai iya canzawa da kuma tasirin waɗannan canje-canje ga manoma.
Haka-zalika nazarin yayi bayanin yadda ake sa ran samun cenjin sauyin yanayi a Nijar, binciken ya kuma yi nazari kan irin hanyoyin noman da za su baiwa manoman Nijar kyakkyawar damammakin samun daidaito da sauyin yanayi a nan gaba.
Wannan rubutun wata tattaunawa ce ta almara tsakanin ma’aikatan gidan rediyo biyu. Mai Gabatarwa na 2 yana gabatar da binciken kimiyya daga Cibiyar Potsdam. Mai Gabatarwa na 1 yanayin tambayoyi game da abin da binciken ya gano, kuma Mai Gabatarwa na 2 ya na ba da amsa. Masu gabatarwar su biyu sun tattauna hasashen da binciken kimiya yayi ta yadda yanayin kasar Nijar zai sauya. Haka zalika, sun bayyana hanyoyin nau’ikan noma guda hudu mafi kyau da za su taimaka wa manoman Nijar su dace da sauyin yanayi.
Zaka iya amfani da wannan rubutun a matsayin tushe don ƙirƙirar naka shirye-shiryen kan sauyin yanayi da yadda manoma a yankinka za su fi dacewa da shi. Ga wasu hanyoyin yada wannan bayanan domin masu sauraron ku su fahimta kuma su yi aiki da bayanan da suka ji:
- Za ku iya gayyatar wani masani a bangaren sauyin yanayi / ko kuma masanin aikin gona don tattauna hasashen binciken game da sauyin yanayi da irin tasirin da za su yi kan manoman Nijar.
- Za ku iya gayyatar kwararren masanin aikin gona don yin fashin bakin shawarwarin da binciken kimiyya ya bayar, yayi karin bayyani dalilin da ya sa yake da fa’ida sosai, sannan ya amsa tambayoyi kan yadda manoma za su fi aiwatar da ayyukan, tare da magance duk wani ƙalubale na yin hakan.
Akalla wanan tattaunawa zata dau lokaci kamar: mintina 25, har da gabatarwa da sauti.
Rubutunsa
Masana kimiyya daga Cibiyar Potsdam sun yi hasashen cewa, saboda wadannan sauye-sauye, wasu yankunan kasar za su fi dacewa da noman dawa, kuma amfanin dawa zai karu har zuwa shekara ta 2050 da kuma bayan haka.
A halin yanzu, wasu bangarori kalilan ne a Nijar suka dace da noman masara. Ana hasashen hakan zai ci gaba da kasancewa, duk da cewa a yankunan kudancin kasar kamar Zinder da Maradi, ana hasashen noman masara zai karu har zuwa shekarar 2050, sannan ya kuma ragu.
Ana hasashen samuwar gero zai fadada zuwa arewa, wanda hakan zai sa yankin Tahoua ya fi dacewa da noman gero.
A ƙarshe, kusan kashi 10% na ƙasar sun dace da noman wake. Ba a tsammanin wannan zai canza, amma za a sami bambancin yankuna daban-daban. Misali, dacewa zai ragu a yankin Zinder kuma ya karu a yankunan Tahoua da Tillabery.
Ka yi nuni da cewa, binciken kimiyya ya yi nazari kan irin ayyuka da manoman Nijar za su yi amfani da su wajen daidaito da wadannan sauyin yanayi. Wadanne ayyuka ne masana kimiyya suka nuna a matsayin mafi amfani don daidaitawa da sauyin yanayi?
Waɗannan su ne: noman gandun daji, musamman ma idan manoma sun gudanar da aikin sake shuke-shuken bishiyu, harkar kula da yalwar ƙasar noma, ban ruwa don noman kaka, da ingantaccen tsarin kula da abinci da ciyar da dabbobi. Ya kamata na ƙara wani batu guda daya: Lokacin da manoma suka yi amfani da haɗakar waɗannan dabarun, za su iya samun nasara sosai.
Tare da FMNR, ana iya kare bishiyoyi a wuraren da manoma ke noman amfanin gona na shekara, da kuma inda suke kiwo da kuma ciyar da dabbobi. Bishiyoyi suna samar da kayayyaki da yawa waɗanda manoma za su amfana kuma za su iya amfani da su ko kuma su sayar da su a kasuwannin unguwa, ciki har da ‘ya’yan itatuwa, goro, katako, da itacen wuta. Bishiyoyi kuma suna rage radadin zafi musamman ga shuke-shuke da dabbobi da basa san zafi sosai. Suna kuma aiki wurin kawar da gugin iska, kuma suna taimakawa wajen rage zaizayar ƙasa daga iska da ambaliya.
Idan manoman suka rungumi aikin noman gandun daji a Nijar, sakamakon hasashen shi ne, dawa, gero, da wake za su karu, musamman a wuraren da ba’a yi amfani da taki ba.
Wani kalubalen kuma shi ne, akwai tazarar shekaru da dama tsakanin lokacin da manoman suka fara aiwatar da aikin noman gandun daji da kuma lokacin da suke samun kudade da ka noman. Wasu manoma na ganin wahalar tsawon jiran.
Amma yin FMNR ba shi da tsada saboda ba ya buƙatar wani abu da za’a nema daka waje. Agroforestry yana da arha kuma yana da sauƙin kafawa, yana da fa’idoji da yawa, kuma yana ta samun karbuwa da cigaba a shekaru da yawa a Nijar, don haka akwai sha’awar da babban yuwuwar faɗaɗa shi a duk faɗin ƙasar.
Yana da matukar mahimmanci ana lura da ruwa da ƙasar gona a Nijar saboda dalilai da yawa. A jamhuriyar Nijar noma ya dogara ne da gonaki kalilan ko kuma gonaki da suka fara bushewa saboda karin yawan mutane da kuma wuyar samun filaye da suke da sinadirai na yin noma. Zaizayar kasa ta dalilan ruwa da iska, raguwar sinadiran kasa, karin samun kasa mai gishiri duk hanyoyi ne da suke kashe kasar shuka. Kuma rashin damshin ƙasa yana rage samar da amfanin gona a wurare da yawa.
A takaice, fa’idojin ayyukan ISFM, zamu iya cewa an tsara su ne don cimma manufofi guda huɗu: 1) don haɓaka taran ruwan sama da rage guduwar sa bayan ya sauka, 2) don rage zaizayar kasa ta dalilin ruwa da iska, 3) don sarrafa ƙarancin albarkatun ƙasa, da 4) don amfani da takin zamani.
Duka wadanan ramukan shuka na gargajiya suna tara ruwa ne, suna kara danshin kasa ta yanda manoma zasuyi shuka a cikin ramukan. Manoma su na kara kara na gero, kashin shanu, ko kuma taki a cikin ramukan. Ta dalilin haka, suna taimakawa wajen farfado da mataciyar kasa, ba ta kara danshin kasar ba kawai, har da kara mata sinadirai. Wanan yana karawa manoma su samu albarkatun gona a inda akayi shuka a tassa da rabun-wata. A Nijar, gero shine amfanin gona da aka fi shukawa a ramukan tassa da rabun-wata, duk da dai wasu manoma suna hada gero da dawa.
Tarun duwatsu na aiki sosai a inda akayi shuke-shuke a tsakanin su, kamar ciyayi, hayi, ko bishiyu da kuma inda aka sa takin gargajiya a wurin. Yin amfani da tarun duwatsu a irin wanan yanayin na rage zafin kasa kuma yana kare kasa daka guguwa iska. Shuka ciyayi tsakanin duwatsu na kara sa ruwa ya ratsa cikin kasa.
Ana iya barin tarun duwatsu ya kai shekaru 20. Bayan wani lokaci, kasa na taruwa a jikin su.
ISFM na taimaka wa manoma su kasance masu juriya ga fari da kuma ƙarancin abinci. Wannan yana da matukar muhimmanci a Nijar, inda karuwar yawan mutane ke kawo kalubale akan gonakin da suka rage masu amfani.
Ana iya amfani da tsarin ban ruwa mai arha wanda ba ya buƙatar kulawa mai yawa a duk inda aka samu ruwa.
Har ila yau, yana iya ɗaukar shekaru 20-25 kafin manoma su dawo da jarin da suka saka a fannin ban ruwa noman rani.
Wata hanyar ita ce noman alfalfa. Alfalfa na iya ba da abinci a lokacin rani idan aka yi ban ruwa, don haka ya fi wa makiyaya kyau fiye da yawan neman abinci a lokacin rani. Masu sana’a kuma za su iya sayar da rarar alfalfa don samun kuɗin shiga, ko ma su yi amfani da alfalfa wajen ciyar da dabobin rumfuna, sannan su sayar da dabbobin da ke ciki.
Amma alfalfa na da sauran fa’idodi masu yawa. Musamman idan aka shuka da yawa, yana ƙara bawa kasa kariya ta samar da ciyayi, wanda ke taimakawa wurin sake gyara ƙasa mara kyau.
Wani karin amfanin na ta shine, yawanci mata da matasa sun fi maza wajen tallafa wa iyalansu da kuma samun riba ta hanyar samar da abincin dabobi da sarrafa shi fiye da maza. Don haka noman alfalfa, misali ta hanyar samar da bankunan kiwo, na iya samar da ayyukan yi ga mata da matasa.
Idan aka kwatanta da sauran abincin dabobi, alfalfa abinci ne mara tsada mai dauke da furotin da kuma sauran sinadiran gina jiki. Shanu na tauna shi cikin sauki, kuma yana da yawan albarka, kuma yana jure fari saboda jijiyoyin sa sun kafu a kasa sosai. Alfalfa kuma yana gyara nitirogin, ya mai da shi mai amfani a wurin da ake jujjuya noma.
Wani kalubalen kuma shi ne, tattarawa da sifirin abincin dabobi na da tsada a Nijar. Amma, an samu wani sabon mashin na hannu mai saukin kudi da ake amfani dashi wurin tattarawa sanan ayi siffirin sa. Ana cigaba da duba hanyoyin samun kayan aiki masu sauki don adana kayan abinci dabobi wanda zai taimaka sosai a wanan bangare.
Fadada noman alfalfa kuma na iya haifar da karuwar yawan dabbobi, wanda hakan zai kara haifar da hayaki mai gurbata muhalli da ke dagula sauyin yanayi.
A karshe, mata da matasa ba su da iko akan harkar da ta shafi kiwo da noman abinci dabobi. Mata yawanci suna samun damar malakar gona ne kawai ta hanyar aure. Idan ba su suka mallaki gonar da suke noma ba, toh an cire su daga jerin masu yanke hukunci. Bawa mata hakkinsu da kare yancin su na daukar mataki akan alamura da suka shafi gonaki zai sa su ci moriyar kiwo, da kuma yadda zai taimaka musu su dace da canjin yanayi.
Amma duk da waɗannan ƙalubalen, noman sabbin nau’in abincin dabobo da kuma noman alfalfa na da babban tasiri na haɓaka ƙarfin manoma don dacewa da canjin yanayi. Kuma, kamar ayyukan ISFM, manoma ba dole ba ne su jira dogon lokaci don cin moriya aikin su. Manoma za su iya fara samun fa’ida ta kuɗi a cikin shekara ta biyu bayan noman amfanin gona irin su alfalfa.
Amma tabbas, yana da kyau a koyaushe manoma su yi magana da ƙwararru da suke unguwanin su ko yankin su idan suna son kare bishiyoyi a gonakinsu ko amfani da ramukan tassa-ko ban ruwan noman rani, ko kuma noma sabbin abincin dabobi. Madaidaicin shawarwarin da ke aiki mafi kyau ga kowane manomi zai dogara ne akan inda suke zaune da ainihin halin da suke ciki.
Duk da haka, ko a ina kake, waɗannan shawarwari ne da ya kamata manoma su yi la’akari da su da gaske—kuma su yi la’akari da su nan ba da jimawa ba.
Acknowledgements
Gudunmuwa daka: Vijay Cuddeford, Manajin edita, Farm Radio International.
Bita daka: Carla Cronauer, Mai bincike a Cibiyar Nazarin Tasirin Yanayi ta Potsdam
Information sources
Tushen bayanan
Röhrig, F., Gloy, N., von Loeben, S., Arumugam, P., Aschenbrenner, P., Baek, H., Cartsburg, M., Chemura, A., Ibrahim Fodi, B., Habtemariam, L., Kaufmann, J., Koch, H., Liersch, S., Lüttringhaus, S., Murken, L., Ostberg, S., Schauberger, B., Shukla, R., Tomalka, J., Wesch, S., Wortmann, M. & Gornott, C., (2022). Binciken illar sauyin yanayi domin tantancewa da auna dabarun da suka dace da harkar noma a Nijar. Wanda ya shirya wanan bayanan shine Cibiyar Nazarin Tasirin Yanayi ta Potsdam da hadin gwiwar Deutsche Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit (GIZ) GmbH a madadin ma’aikatar tattalin arizki da cigaba ta Jamus (BMZ), 154 pp. https://agrica.de/downloads/?country=16&format=27