Script
ተፈጥሮን መሰረት ያደረጉ መፍትሄዎች ትርጉም
ተፈጥሮን መሰረት ያደረጉ መፍትሄዎች “የህብረተሰቡን ተግዳሮቶች በብቃት እና በማላመድ የሰው ልጅ ደህንነትን እና የብዝሀ ህይወት ጥቅምን ለማቅረብ የተፈጥሮ እና የተሻሻሉ ስነ-ምህዳሮችን ለመጠበቅ፣ በዘላቂነት ለማስተዳደር እና ወደ ነበሩበት ለመመለስ የሚወሰዱ እርምጃዎች” ሲል የአለም አቀፍ ተፈጥሮ ጥበቃ ህብረት ይገልጸዋል።
ተፈጥሮን መሰረት ያደረጉ መፍትሄዎች የሚያነጣጥሩት እንደ የአየር ንብረት ለውጥ*፣ የአደጋ ስጋት፣ የምግብ እና የውሃ ዋስትና፣ የብዝሃ ህይወት* መጥፋት እና የሰው ጤና ያሉ ዋና ዋና ተግዳሮቶች ላይ ነው።
ቀጣዮቹ ክፍሎች ተፈጥሮን መሰረት ያደረጉ መፍትሄዎች እነዚህን ተግዳሮቶች እንዴትሊፈቷቸው እንደሚችሉ ያሳያሉ።
ተፈጥሮን መሰረት ያደረጉ መፍትሄዎች ለአየር ንብረት ለውጥ
- ተፈጥሮን መሰረት ያደረጉ መፍትሄዎች በሥነ-ምህዳር-ተኮር ቅነሳ መልክ የአየር ንብረት ለውጥን በመየተፈጥሮ ስነ-ምህዳሮችን መራቆት እና መጥፋትን በመከላከል ረገድ ከፍተኛ አስተዋፅዖ ያደርጋሉ።
- የተፈጥሮ እና ማሻሻያ የተደረገባቸው ስነ-ምህዳሮች የአየር ንብረት ለውጥን ውጤታማ በሆነ መንገድ እንደ “ተፈጥሯዊ የካርበን ስምጦች” በመሆን *የካርበን ዳይኦክሳይድ ልቀቶችን በመምጠጥ እና በመያዝ ሊዋጉ ይችላሉ። የተፈጥሮ የካርበን ስምጦች ውቅያኖሶችን፣ አፈርን እና ደኖችን የሚያጠቃልሉ ሲሆኑ፣ የተሻሻሉ ስርዓቶች ደግሞ ከካርበን የሚመነጩ የግብርና መስኮችን እንደ ሰብል ማፈራረቅ፣ ብስባሽ ማሻሻያ እና አነስተኛ እርሻን የመሳሰሉ ተግባራትን ያጠቃልላል።
- ደኖችን፣ ረግረጋማ ቦታዎችን እና ውቅያኖሶችን መንከባከብ፣ መልሶ ማቋቋም እና በዘላቂነት ጥበቃ ማድረግ ለካርበን ዑደት* ጤናማ ተግባር እና ለምድር የአየር ንብረት ቁጥጥር ወሳኝ ሚና ይጫወታሉ። ለምሳሌ ደኖችን በዘላቂነት በተለያዩ ስልቶች ማስተዳደር ይቻላል ይህም ጥበቃ የሚደረግላቸው ቦታዎችን ማቋቋም እና የዛፍ ተከላ መርሃ ግብሮችን መተግበርን ያካትታል።
- በሥነ-ምህዳር ላይ የተመሰረተ መላመድ እና በሥነ-ምህዳር ላይ የተመሰረተ የአደጋ ስጋት ቅነሳ (ከዚህ በታች ይመልከቱ) ሥርዓተ-ምህዳሮች ተጋላጭ የሆኑ ማህበረሰቦችን በተለይም በተፈጥሮ ሀብት ላይ ጥገኛ የሆኑትን በተሻለ ሁኔታ መላመድ * እና የአየር ንብረት ለውጥ ከሚያስከትላቸው አሉታዊ ተፅእኖዎች የበለጠ እንዲቋቋሙ ያስችላቸዋል።
ተፈጥሮን መሰረት ያደረጉ መፍትሄዎች ለአደጋ ስጋትቅነሳ
- ባለፉት አስርት አመታት የተከሰቱት ዋና ዋና የተፈጥሮ አደጋዎች እንደ አውሎ ንፋስ እና ሱናሚ ያሉ የተፈጥሮ አደጋዎችን በመቀነስ ረገድ ተፈጥሮ ሊጫወተው የሚችለውን ሚና ከማሳየታቸውም በተጨማሪ የስነ-ምህዳር አገልግሎቶችን መጠቀም ስጋቶችን ለመቀነስ ወጪ ቆጣቢ መንገድ መሆኑንም አሳይተዋል። ለምሳሌ ማንግሩቮች እና የባህር ዳርቻ እርጥብ መሬቶች በሱናሚ እና በሌሎች የባህር ዳርቻዎች የጎርፍ መጥለቅለቅ ቢከሰት ሊያስከትል የሚችለውን አደጋ ይቀንሳሉ።
- እንደ ረግረጋማ ቦታዎች፣ ደኖች፣ እና የባህር ዳርቻ ስርአቶች (ለምሳሌ ማንግሩቮች) ያሉ ስነ-ምህዳሮች መከላከያ በመሆን ለተፈጥሮ አደጋዎች እንደ ጎርፍ የመጋለጥ ዕድልን ይቀንሳሉ። መሠረተ ልማትን እና ንብረትን ከመጠበቅ አልፎ በፍጥነት የኑሮ ማገገምን እንዲኖር ይረዳሉ።
ተፈጥሮን መሰረት ያደረጉ መፍትሄዎች ለምግብ ዋስትና
- የምግብ ዋስትና “በጊዜ እና በስፍራ ላይ ሊደረስ የሚችል፣ ደህንነቱ የተጠበቀ፣ በአካባቢው ተስማሚ እና አስተማማኝ የሆነ የምግብ አቅርቦት” ተብሎ ሊገለጽ ይችላል።
- ለምግብ እጦት መፍትሔዎች የሆኑ በርካታ ፍላጎቶችን መፍታት አለባቸው፤ ለምሳሌ፡- የምግብ አሠራሮችን ከአካባቢያዊ ለውጥ ጋር ማላመድ፣ የምግብ ዋስትናን መሠረት ያደረጉ ችግሮችን (እንደ ድህነትና ሥርዓተ ፆታን መሠረት ያደረገ መድልዎ) መፍታት እና የአየር ንብረት ለውጥ አመለካከቶች በሁሉም የልማት ውጥኖች ውስጥ ግምት ውስጥ መግባት አለባቸው።
- ተፈጥሮን መሰረት ያደረጉ መፍትሄዎች የምግብ ዋስትና ማጣትን በብዙ መንገዶች መፍታት ይችላሉ። እነዚህም የዱር ሀብቶችን (እንስሳትን እና እፅዋትን) መጠበቅ፣ የዱር ዝርያዎችን (በተለይ አሳን) መጠበቅ እና የመስኖ ውሃ ማቅረብን ያካትታሉ።
- የስነ-ምህዳር አገልግሎቶችን ለማዳረስ፣ ስነ-ምህዳሮችን ወደነበረበት በመመለስ፣ በመጠበቅ እና በማስተዳደር ላይ ማተኮሩ በተፈጥሮ አደጋዎች፣ በአየር ንብረት ለውጥ እና በፖለቲካዊ አለመረጋጋት ወቅት የምግብ ዋስትናን ለማረጋጋት ያስችላል። እንደ ደኖች፣ የአሸዋ ክምችቶች፣ ሪፎች እና ረግረጋማ አካባቢዎች ያሉ ጤናማ ስነ-ምህዳሮች የአደጋ ስጋትን የሚቀንሱ እና የማህበረሰቡን የመቋቋም አቅም በመገንባት ረገድ ትልቅ ሚና የሚጫወቱ ጠቃሚ ተግባራትን ያከናውናሉ።
- ወደ አራት ቢሊዮን የሚጠጉ ወይም 60 በመቶው የዓለም ሕዝብ ቋሚ ከመጠን ባለፈ ሁኔታ ውኃ ላይ ውጥረት ባለበት ክልሎች ይኖራሉ። በእነዚህ አካባቢዎች፣ የገጸ ምድር እና የከርሰ ምድር ውሃ መውጣቱ ከአቅርቦት እኩል ወይም በበለጠ ሲሆን፣ ይህም ማለት የወደፊት ፍላጎትን ለማሟላት ተጨማሪ ውሃ አይገኝም ማለት ነው።
- በውሃ ብክለት ምክንያት በውሃ ላይ የሚፈጠር ውጥረት ይባባሳል። በማደግ ላይ ባሉ አገሮች ውስጥ አብዛኛው (80-90%) የቆሻሻ ውሃ በቀጥታ ወደ የገጸ ምድር ውሃ ስለሚፈስ በሰው ጤና ላይ ከፍተኛ ስጋት ይፈጥራል።
- ከውሃ ጋር የተያያዙ ቀውሶች ተፈጥሮን መሰረት ባደረጉ መፍትሄዎች እንደ ደኖች፣ ረግረጋማ ቦታዎች እና የጎርፍ ሜዳዎች ያሉ “የተፈጥሮ መሠረተ ልማት”ን በመጠቀም መፍታት ይቻላል። ለምሳሌ, የባህር ዳርቻ ማንግሩቭ የጎርፍ አደጋን ከማዕበል ለውጦች እና እንደ ሱናሚ ካሉ አደጋዎች ይከላከላሉ። የባህር ዳርቻ መሸርሸርን በመቀነስ የውሃ ጥራትን እና የስነ-ምህዳር አገልግሎቶችን ስለሚያጎሉ የአሳ ሀብትን ከማሳደግ በተጨማሪ የውሃ ብክለትን ይቀንሳል። ሆኖም ተፈጥሮ ብቻውን በሁሉም ሁኔታዎች የውሃ ደህንነትን ማረጋገጥ አይችልም። የውሃ ሀብትን በብቃት ለማስተዳደር ሰው ሰራሽም ሆነ የተፈጥሮ መሠረተ ልማቶች ያስፈልጋሉ።
- ከውሃ ጋር የተያያዙ የስነ-ምህዳር አገልግሎቶች ለሰው ልጅ ደህንነት፣ ለምግብ እና ሃይል ደህንነት፣ ለኢንዱስትሪው እንዲሁም ለኢኮኖሚው አስፈላጊ ናቸው፣ ይህም ተፈጥሮን የውሃ ደህንነት መሰረታዊ ግንባታ ያደርገዋል።
- የተፈጥሮ አካባቢ ጥራት እና በተለይም የስነ-ምህዳር ፣ የአየር ንብረት እና የብዝሃ ህይወት ፣ በሰው ጤና ፣ ደህንነት እና ማህበራዊ ትስስር ላይ ከፍተኛ ተጽዕኖ ያሳድራል።
- ለምሳሌ ጤናማ ደኖች እና ኮራል ሪፎች ለሰው ልጅ ጤና እና ደህንነት ትልቅ አስተዋፅኦ የሚያበረክቱ የፋርማሲዩቲካል ምርቶችን እና ሌሎች መድሃኒቶች ምንጭ ናቸው።
ተፈጥሮን መሰረት ባደረጉ መፍትሄዎች ውስጥ ከሥነ-ምህዳር ጋር የተያያዙ አቀራረቦች
ተፈጥሮን መሰረት ያደረጉ መፍትሄዎች ከስነ-ምህዳር ጋር የተገናኙ አቀራረቦችን ያቀፉ፣ ሁሉንም የማህበረሰብ ተግዳሮቶችን የሚፈቱ ናቸው። ከዚህ በታች የተዘረዘሩት አብዛኛዎቹ ማለትም የተፈጥሮን መሰረት ያደረጉ መፍትሄዎች ጽንሰ-ሀሳብ ከመፈጠሩ በፊት የነበሩ፣ መፍትሄዎችን በገሚሱ ለመተግበር የሚወሰዱ መንገዶች
በሥነ-ምህዳር ላይ የተመሰረተ መላመድ
- ስነ-ምህዳርን መሰረት ያደረገ መላመድ “የአካባቢው ማህበረሰቦችን በርካታ ማህበራዊ፣ ኢኮኖሚያዊ እና ባህላዊ ጥቅማ ጥቅሞችን ያገናዘበ የአጠቃላይ መላመድ ስትራቴጂ አካል ሆኖ ዘላቂ አስተዳደር፣ ጥበቃ እና ስነ-ምህዳራዊ መልሶ ማቋቋም” ተብሎ ሊገለፅ ይችላል።
- ስነ-ምህዳርን መሰረት ያደረገ መላመድ እንደ ማዕቀፍ የተዘጋጀው የስነ-ምህዳር አገልግሎቶች የአየር ንብረት ለውጥ በሰዎች፣ በብዝሀ ህይወት እና በስነ-ምህዳር ላይ የሚያደርሱትን ተጽእኖዎች ለመቀነስ ነው።
- ስነ-ምህዳርን መሰረት ያደረገ መላመድ በተለያዩ ደረጃዎች ሊተገበር ቢችልም በአጠቃላይ ግን አካባቢያዊ ጥቅምን የሚያስገኝ ነው። የስነ-ምህዳርን መሰረት ያደረገ መላመድ ፕሮጀክቶች የተፈጥሮ ሀብትን ስለመቆጣጠር ግንዛቤን ለማስጨበጥ እና ሥርዓተ-ምህዳሮችን ወደነበሩበት ለመመለስ እና በዘላቂነት ለማስተዳደር ለሚደረጉ ተግባራት የአካባቢ ድጋፍን ለማሳደግ ጠንካራ የማህበረሰቡን ተሳትፎ ያካትታሉ።
ስነ-ምህዳርን መሰረት ያደረገ መላመድበሚከተሉት ምሳሌዎች ይገለጻሉ፦
- እንደ ስፖንጅ የሚያገለግሉ እንደ ጅረቶች እና ሀይቆች ያሉ እርጥበታማ መሬቶችን በመጠበቅ እና ወደ ቀድሞው ሁኔታቸው በመመለስ፣ ውሃ በመሬት ውስጥ በመሳብ እና የከርሰ ምድር ውሃ በመሙላት፣ ለደረቃማ ወቅት ማከማቸት ይስችላል።
- እንደ ሜዲትራኒያን ሳይፕረስ ያሉ በተፈጥሯቸው እሳት መከላከል የሚችሉ ዛፎችን መትከል። እነዚህ ዝርያዎች ቅጠሎቻቸው በከፍተኛ ሙቀት ውስጥ ጨምሮ ከፍተኛ መጠን ያለው ውሃ ስለሚይዙ እና ከግንዱ ስር እርጥብ አካባቢን ስለሚፈጥሩ እሳትን ይከላከላሉ።
- ማንግሩቭ እና ኮራል ሪፎችን በማደስ ማዕበሎች ወደ ባሕሩ ዳርቻ ከመድረሳቸው በፊት እንዲሰበሩ በማድረግ ቁመታቸውና ኃይላቸው እንዲቀንስ ያደርጋል። ይህ ደግሞ ማዕበል ወደ መሬት የመድረስ እድልን እና ሰብሎች በጨዋማ ውሃ ምክንያት ጉዳት የማድረስ እድልን ይቀንሳል።
የደን መልክዓ ምድርን ማደስ
- የደን መልክዓ ምድርን ማደስ የተጨፈጨፈ ወይም የተራቆተ የደን ገጽታን ወደነበረበት የመመለስ እና የሰውን ደህንነት የማጎልበት ቀጣይ ሂደት ነው። የደን መልክዓ ምድርን ማደስ ዛፍ በመትከል ብቻ የተገደበ ሳይሆን አጠቃላይ የአሁን እና የወደፊት መሬት ፍላጎቶችን ለማሟላት፣ በጊዜ ሂደት በርካታ ጥቅሞችን እና የመሬት አጠቃቀሞችንም የሚያረጋግጥ ነው።
- የደን መልክዓ ምድርን ማደስ የመሬት ገጽታን ቀድሞ ወደነበረበት ሁኔታ በመመለስ ላይ ብቻ የሚያተኩር ሳይሆን ጥበቃ በሚደረግላቸው አካባቢዎች መካከል ግንኙነቶችን በማሳደግ፣ የውሃ እና የአፈር ሀብቶችን በመጠበቅ እንዲሁም ባህላዊ እሴቶችን በማጠናከር የስነ-ምህዳር አገልግሎቶችን ማሻሻል ላይም የሚያተኩር ነው።
አረንጓዴ መሠረተ ልማት
- ስነ-ምህዳሮች እንደ ተለመደው ግራጫ መሠረተ ልማት * ውሃ የመሰብሰብ፣ የማከም፣ የማከማቸት እና የማጓጓዝ ተግባራትን ያከናውናሉ። ለምሳሌ “አረንጓዴ መሠረተ ልማት” እንደ ደጋማ ደኖች፣ የውሃ ማጠራቀሚያዎች፣ ሀይቆች እና ረግረጋማ ቦታዎች ውሃ ያከማቻሉ፤ እርጥብ ቦታዎች ውሃ ለማጥራት፤ ወንዞች ለመጓጓዣ፤ የጎርፍ ሜዳዎች እና ረግረጋማ ቦታዎች ዝቅተኛ የጎርፍ መጠን ባላቸው ከተሞች ውስጥ; እና ማንግሩቭስ፣ ኮራል ሪፎች እንዲሁም ማገጃ ደሴቶች የባህር ዳርቻዎችን ከአውሎ ንፋስ እና ከጎርፍ ይከላከላሉ።
ስነ-ምህዳር-ተኮር የአደጋ ስጋት ቅነሳ
- በስነ-ምህዳር ላይ የተመሰረተ የአደጋ ስጋት ቅነሳ ሂደቶችን (እንደ የአየር ንብረት፣ የአየር ጥራት እና የካርበን ማከማቻ ያሉ) አደጋዎችን ለመቀነስ ወይም ለመከላከል የሚጠቀም አካሄድ ነው።
- ስነ-ምህዳር-ተኮር የአደጋ ስጋት ቅነሳ አቀራረቦች በዋናነት የሰዎችን አቅም በማጎልበት የአደጋ ክስተቶችን ተፅእኖ በመቀነስ ላይ በማተኮር በተሻለ ሁኔታ መቆጣጠር እና ማገገም ላይ ይሰራል።
- ስነ-ምህዳር-ተኮር የአደጋ ስጋት ቅነሳ ከስነ-ምህዳር-ተኮር ጋር በቅርበት የተሳሰረ ቢሆንም፣ ልዩነቱ በተለዩ አደገኛ ክስተቶች (ለምሳሌ ሱናሚ፣ የመሬት መንቀጥቀጥ፣ ጎርፍ እና አውሎ ነፋሶች) ላይ የሚያተኩር እና ብዙ ጊዜ የሚሰራው በተወሰነ የጊዜ ወቅቶች እና አካባቢዎች መሆኑ ነው።
- የስነ-ምህዳር-ተኮር የአደጋ ስጋት ቅነሳ አካሄድ በሁሉም ደረጃዎች ሊተገበር ይችላል። ለአብነት ያህል ትላልቅ ረግረጋማ ቦታዎችን ወደነበረበት በመመለስ በአጎራባች አካባቢዎች በአውሎ ንፋስ ምክንያት ከሚደርሰው ጎርፍ በመከላከል እና ለመሬት መንሸራተት ተጋላጭ በሆነ መሬት ዛፎችን ወይም ሌሎች እፅዋትን በመትከል የአፈርን የመጠቅጠቅ አቅም በመጨመር የአፈር መሸርሸርን ይቀንሳል።
በተፈጥሮ ላይ የተመሰረቱ መፍትሄዎች መስፈርቶች
ከዚህ በታች የተዘረዘሩት ስምንቱ በተፈጥሮ ላይ የተመሰረቱ መፍትሄ ላይ ያሉ መመዘኛዎች ተፈጥሮ ላይ የተመሰረቱ መፍትሄን ለመተግበር ዝርዝር መመሪያ በማቅረብ ተመራጩን እና በቀላሉ ለመከተል የሚያስችሉ ነጥቦችን አካተዋል። የመፍትሄዎችን ጥንካሬ እና ውጤታማነት ለመለካት እያንዳንዱ መስፈርት ከሶስት እስከ አምስት አመልካቾችን እንደሚያካትት ልብ ሊባል ይገባል።
መስፈርቶቹ እና አመላካቾቹ ባለሙያዎች በተፈጥሮ ላይ የተመሰረቱ መስፈርቶችን ወደ ዒላማ ተግባራት እንዲተረጉሙ፣ ምርጥ ልምዶችን እንዲያጠናክሩ፣ የአፈጻጸም ጉድለቶችን ለመፍታት እና መፍትሄዎች በአለም አቀፍ ደረጃ ተቀባይነት ካላቸው መሰረታዊ መስፈርቶች ጋር እንዲጣጣሙ የሚያስችል ቀላል ግን ጠንካራ መሳሪያ ሆነው ያገለግላሉ።
ተጠቃሚዎች የእነሱ መፍትሄ ከስምንቱ መመዘኛዎች ጋር ምን ያህል እንደሚመሳሰል በማስላት ጠንካራ፣ በቂ፣ ደካማ ወይም በቂ ያልሆነ በማለት ደረጃ መስጠት ይችላሉ።
መስፈርት 1፡- የማህበረሰብ ተግዳሮቶችን በብቃት ለመፍታት ተፈጥሮ ላይ የተመሰረቱ መፍትሄዎች
ተፈጥሮን መሰረት ያደረጉ መፍትሄዎች የማህበረሰብ ተግዳሮቶችን በብቃት ለመቅረፍ የተነደፉ መሆን አለባቸው
እነዚህ ቀጣዮቹን የሚያካትቱ ሊሆኑ ይችላሉ፦
- የአየር ንብረት ለውጥን ማላመድ እና *መቀነስ
- የአደጋ ስጋቶችን መቀነስ እና
- እንደ የስነ-ምህዳር መጎዳት፣ የብዝሃ ህይወት መጥፋት፣ የሰው ልጅ ጤና፣ ማህበራዊና ኢኮኖሚያዊ ልማት፣ የምግብ ዋስትና እና የውሃ ደህንነትን የመሳሰሉ ጉዳዮችን መፍታት።
አንድ ወይም ከዚያ በላይ የማህበረሰብ ተግዳሮቶች ተፈጥሮ ላይ የተመሰረቱ መፍትሄዎች ላይ ማስጀመሪያ ሊሆን ይችላል፣ ነገር ግን ለተለዩ ተፈጥሮ ላይ ለተመሰረቱ መፍትሄዎች ቅድሚያ የሚሰጠው በርካታ አይነት ጥቅማጥቅሞችን ማቅረብ እና በርካታ ችግሮችን መቅረፍ ነው።
መስፈርት 2፡- የተፈጥሮ ላይ የተመሰረቱ መፍትሄዎች ንድፍ በመጠን ይነገራል
ተፈጥሮ ላይ የተመሰረቱ መፍትሄዎች የስነ-ምህዳር፣ ኢኮኖሚያዊ እና ማህበራዊ ስርዓቶች አካል መሆኑን በመረዳት የጂኦግራፊያዊ ልኬትን እና የመሬት ወይም የባህር ዳርቻን ኢኮኖሚያዊ፣ ስነ-ምህዳር እና ማህበረሰባዊ ገጽታዎችን ጨምሮ ሚዛናዊ ግምት ውስጥ ያስገባል። ንጥል መፍትሄዎች በተወሰኑ አካባቢዎች ላይ ሊያተኩሩ ቢችሉም፤ ጥንካሬ፣ ተግባራዊነት እና የመፍትሄው ምላሽ ሰጪነት ሰፋፊ ስርዓቶች ግምት ውስጥ ማስገባት አለባቸው።
መስፈርት 3፡- ተፈጥሮ ላይ የተመሰረቱ መፍትሄዎች ለብዝሀ ህይወት እና ለሥነ-ምህዳር አትራፊ ናቸው
አሁን ያለው የብዝሀ ህይወት ቀውስ ብርቅዬ ዝርያዎችን የመጥፋት አደጋ ከማስከተሉም በላይ ብዙ ስነ-ምህዳሮችን በከፍተኛ ደረጃ ዝቅ በማድረግ የፕላኔቶችን ጤና እና ሰፊ የሰው ልጅ ደህንነትን ይጎዳል። ተፈጥሮ ላይ የተመሰረቱ መፍትሄዎች ባዮሎጂካል ብዝሃነትን እና ስነ-ምህዳራዊ ታማኝነትን ማሻሻል አለበት።
መስፈርት 4፡- ተፈጥሮ ላይ የተመሰረቱ መፍትሄዎች ከኢኮኖሚ ረገድ አዋጭ ናቸው
ተፈጥሮ ላይ የተመሰረቱ መፍትሄዎች ስኬታማነታቸው እንዲረጋገጥ ቁልፍ ተብለው የሚወሰዱት የኢንቨስትመንት ትርፍ፣ የመፍትሄው ቅልጥፍና እና ውጤታማነት እንዲሁም ፍትሃዊነት ላይ ያተኮረ ጥቅማጥቅም እና ወጪ ስርጭትን ያካትታሉ። ይህ መመዘኛ ኢኮኖሚያዊ አዋጭነት እና ዘላቂነት በንድፍ ደረጃ፣ በክትትል እና አተገባበር ጊዜ ግምት ውስጥ ማስገባት አስፈላጊ መሆኑን ያሳያል። ያለበለዚያ፣ ትግበራው የፕሮጀክት መተግበሪያ ጊዜን ተቋቁሞ ላያልፍ ይችላል።
መስፈርት 5፦ ተፈጥሮ ላይ የተመሰረቱ መፍትሄዎች አካታችነት፣ ግልጽነት እና መልካም አስተዳደርን በማገዝ ላይ የተመረኮዙ ናቸው
ይህ መመዘኛ ተፈጥሮ ላይ የተመሰረቱ መፍትሄዎች ለተለያዩ ባለድርሻ አካላት በተለይም የመብት ባለቤቶች * እውቅና እንዲሰጥ፣ እንዲያሳትፍ እና ምላሽ እንዲሰጥ ይጠይቃል። የመልካም አስተዳደር ዝግጅቶች ህጎችን እና መመሪያዎችን ማክበር እና የአካባቢ ማህበረሰቦችን ንቁ ተሳትፎ ማብቃትን ያካትታሉ። ተፈጥሮ ላይ የተመሰረቱ መፍትሄዎች ዘላቂነት ያለውን ስጋት መቀነስ ብቻ ሳይሆን በተጎዱ ማህበረሰቦች ዘንድ ተቀባይነትንም ያሻሽላሉ። ተፈጥሮ ላይ የተመሰረቱ መፍትሄዎች የሕይወት ዑደት ውስጥ ቀደም ሲል የነበሩትን ባህላዊ ልምዶች እና የመሬት አጠቃቀሞች በተቻለ መጠን ማወቅ እና ማክበር አለባቸው።
መስፈርት 6፡- ተፈጥሮ ላይ የተመሰረቱ መፍትሄዎች በዋና ግባቸው ስኬት እና ቀጣይነት ባለው የበርካታ ጥቅማ ጥቅሞች መካከል ያለውን የንግድ ልውውጥ ሚዛናዊ በሆነ መልኩ ማመጣጠን ይኖርባቸዋል
በመሬትና በተፈጥሮ ሀብት አያያዝ ላይ የንግድ ልውውጥ የማይቀር ነው። ስነ-ምህዳሮች ብዙ የተለያዩ ጥቅሞችን ይሰጣሉ, እና ሁሉም እያንዳንዳቸው እያንዳንዳቸውን በተመሳሳይ መንገድ አይመለከቷቸውም. ተፈጥሮ ላይ የተመሰረቱ መፍትሄዎች ደግሞ እነዚህን ግብይቶች እውቅና እና ፍትሃዊ፣ ግልጽ እና አካታች ሂደትን መከተል እንዲሁም ጊዜ እና ጂኦግራፊያዊ ስፍራን ግምት ውስጥ በማስገባት ማስተዳደር አለበት።
መስፈርት 7፡- ተፈጥሮ ላይ የተመሰረቱ መፍትሄዎች የሚተዳደሩት በማስረጃ ላይ በመመስረት ነው
ስነ-ምህዳሮች ለተፈጥሮ ላይ የተመሰረቱ መፍትሄዎች በተፈለገው መንገድ ምላሽ ሊሰጡ ይችላሉ። ሆኖም፣ ተፈጥሮ ላይ የተመሰረቱ መፍትሄዎች እንቅስቃሴዎች ያልተጠበቁ፣ እና የማይፈለጉ ውጤቶችን ሊፈጥሩ ይችላሉ። ስለዚህ ጥርጣሬ እንዳይኖር የአተገባበሩ ሂደት የሚለምደዉ አስተዳደርን ማንቃት አለበት።
መስፈርት 8፡- ተፈጥሮ ላይ የተመሰረቱ መፍትሄዎች ዘላቂ፤ እንዲሁም በተገቢው የዳኝነት አውድ ውስጥ የተካተቱ ናቸው። ተፈጥሮ ላይ የተመሰረቱ መፍትሄዎች ጣልቃገብነቶች የረጅም ጊዜ ዘላቂነትን ከግምት ውስጥ በማስገባት የተነደፉ እና የሚተዳደሩ ናቸው። ዘርፍን፣ ሀገራዊ እና ሌሎች የፖሊሲ ማዕቀፎችንም ያገናዝባሉ፣ ይሠራሉ፣ ያስማማሉ። ተፈጥሮ ላይ የተመሰረቱ መፍትሄዎች ዋና ዋና ስልቶች ለግለሰቦች (ለምሳሌ፣ ህዝብ እና ምሁራን)፣ ተቋማት (ለምሳሌ፣ መንግስት፣ ንግድ እና መንግሥታዊ ያልሆኑ ድርጅቶች) እንዲሁም ዓለም አቀፍ አውታረ መረቦች (ለምሳሌ ከዘላቂ ልማት ግቦች እና ከፓሪስ ስምምነት) ጋር ይያያዛሉ።
የቃላት ፍቺዎች
የመላመድ አቅም፡- ከአየር ንብረት ስጋት ግምገማ አንፃር፣ ማህበረሰቦች የአየር ንብረት ለውጥ ወቅታዊ እና የወደፊት ተፅእኖዎች አስመልክቶ ያላቸውን ዝግጅት እና ምላሽ የመስጠት ችሎታን ይመለከታል።
የመላመድ አስተዳደር፦ ተጠያቂነትን እና ግልጽነትን የሚያጎላ የውሳኔ አሰጣጥ ላይ የሚያተኩር። የመላመድ አስተዳደር በጣም ጠቃሚ የሚሆነው የተፈጥሮ ሀብትን ለማስተዳደር ተገቢው ስትራቴጂን በተመለከተ ከፍተኛ ጥርጣሬ ሲፈጠር ነው።
ብዝሃ ህይወት፦ በምድር ላይ ያሉ ፍጥረታት ልዩነት እና ተለዋዋጭነት፣ ሦስት ደረጃዎችን፤ የዝርያዎች ልዩነት፣ የተለያዩ ዝርያዎች መካከል ያለ ልዩነት እና የሥርዓተ-ምህዳር ልዩነት ያቀፈ።
የካርቦን ዑደት፦ ካርቦን በውቅያኖስ፣ በከባቢ አየር፣ በአፈር እና ህይወት ባላቸው ነገሮች መካከል የሚተላለፍበት ሂደት።
የካርቦን ክፍፍል፦ በእጽዋት፣ በአፈር፣ በጂኦሎጂካዊ ተፈጥሮዎች፣ እና በውቅያኖስ ውስጥ የረጅም ጊዜ የካርቦን ማከማቻ። የካርቦን ክፍፍል በተፈጥሮም ሆነ በሰዎች እንቅስቃሴ ምክንያት ሊከሰት ይችላል። ዓለም አቀፍ የአየር ንብረት ለውጥን ለመከላከል በማሰብ በከባቢ አየር ውስጥ ያለውን የካርቦን ዳይኦክሳይድ መጠን ለመቀነስ አንዱ ዘዴ ነው።
የአየር ንብረት ለውጥ መላመድ፦ ሰዎችን፣ ስነ-ምህዳሮችን እና መሰረተ ልማቶች ለአየር ንብረት ለውጥ ተፅእኖዎች ተጋላጭ እንዳይሆኑ የሚወሰዱ እርምጃዎች።
የአየር ንብረት ለውጥ ቅነሳ፦ ወደ ከባቢ አየር የሚለቀቁትን የግሪንሀውስ ጋዞች የሚቀንሱ እርምጃዎች።
የአየር ንብረት ለውጥ:- A በአንድ ክልል ውስጥ በረጅም ጊዜ ውስጥ በአማካይ የሚከሰት የአየር ሁኔታ ለውጥ – እንደ ሙቀት እና ዝናብ።
ለአየር ንብረት ለውጥ ተጋላጭነት፡- በአየር ንብረት ለውጥ ሳቢያ ለጉዳት ተጋላጭነትን፣ እና ያንን ጉዳት ለመቋቋም እና ለመላመድ አቅም ማጣትን ጨምሮ የተለያዩ ሁኔታዎችን ያጠቃልላል።
ከአየር ንብረት ጋር የተያያዙ ስጋቶች ወይም አደጋዎች፡- በአየር ንብረት ለውጥ ሳቢያ በሰው ወይም በሥነ-ምህዳር ላይ ሊደርሱ የሚችሉ ውጤቶች። ስጋት የአደጋ እና የተጋላጭነት መስተጋብር ውጤት ነው።
የስነ-ምህዳር አገልግሎቶች፦ ሰዎች ከሥነ-ምህዳር የሚያገኟቸው ጥቅሞች። የስነ-ምህዳር አገልግሎቶች በአራት ምድቦች ይከፈላሉ-የምግብ አቅርቦት (ምግብ፣ ጥሬ እቃዎች፣ ንጹህ ውሃ፣ መድሃኒቶች)፤ አገልግሎቶችን መቆጣጠር (የአየር ንብረትን እና የአየር ጥራትን መቆጣጠር፣ የካርቦን ማከማቻን መቆጣጠር)፤ የድጋፍ አገልግሎቶች (ለሰዎች በቀጥታ ጠቃሚ ሳይሆን ለሥነ-ምህዳር አሠራር አስፈላጊ፣ የአፈር መፈጠር እና የእፅዋት እድገትን ጨምሮ ለሌሎች አገልግሎቶች ሁሉ በተዘዋዋሪ ምክንያት ነው)፤ እንዲሁም የባህል አገልግሎቶች (መዝናኛ፣ ቱሪዝም፣ የተቀደሱ ቦታዎች)
ስነ-ምህዳር፡- በአንድ የተወሰነ አካባቢ ውስጥ የሚኖሩ እና እርስ በእርስ በአካባቢው የሚገናኙ ህይወት ያላቸው ፍጥረታት ስብስብ።
የግሪን ሃውስ ጋዝ፡- ምድር በአልትራቫዮሌት ጨረሮች (ብርሀን) መልክ ከፀሀይ ኃይልን ተቀብላ የተወሰነውን ኃይል ወደ ከባቢ አየር እንደ ኢንፍራሬድ ጨረሮች (ሙቀት) ትለቃለች። እንደ ካርቦን ዳይኦክሳይድ፣ ሚቴን እና ሌሎች በከባቢ አየር ውስጥ ያሉ ጋዞች ወደ ከባቢ አየር የሚወጣውን ሃይል በማጥመድ የከባቢ አየር ሙቀት ይጨምራሉ።
ግራጫ መሠረተ ልማት፦ ለውሃ ሀብት የተዘጋጀ ሰው ሰራሽ መሠረተ ልማት። የውሃ እና የቆሻሻ ውሃ ማጣሪያ ፋብሪካዎች፣ የቧንቧ መስመሮች፣ ግድቦች፣ የባህር ግድግዳዎች እና የውሃ ማጠራቀሚያዎችን ያካትታል።
ሃዛርድ፡- የተፈጥሮ ክስተት ወይም የሰው እንቅስቃሴ የህይወት፣ የአካል ጉዳት ወይም ሌሎች የጤና ተጽኖዎች፣ እንዲሁም በንብረት፣ በመሠረተ ልማት፣ በኑሮ፣ በሥርዓተ-ምህዳር እና በአካባቢያዊ ሀብቶች ላይ ጉዳት እና ውድመት የማድረስ እምቅ አቅም።
በአየር ንብረት ለውጥ እና በብዝሃ ህይወት መካከል ያሉ ግንኙነቶች፡- የአየር ንብረት ለውጥ በመሬት፣ በንፁህ ውሃ፣ በባህር ዳርቻ እና በውቅያኖስ ስነ-ምህዳሮች ላይ ከፍተኛ ጉዳት እና ከጊዜ ወደ ጊዜ የማይቀለበስ ኪሳራ አስከትሏል። ይህ ብዙውን ጊዜ የአየር ንብረት እና የብዝሃ ሕይወት ድርብ ቀውስ ተብሎ ይጠራል።
የመብት ባለቤቶች፦ ሀብቶችን በመጠቀም ጥቅማ ጥቅሞችን የሚያገኙ ግለሰቦች ወይም ቡድኖች አንድ ጉዳይን ለማስተዳደር ወይም ውሳኔ ለማስተላለፍ ህጋዊ ወይም ተጨባጭ መብቶችን ይይዛሉ።
በዚህ ርዕስ ላይ ተጨማሪ ግብዓቶችን የት ማግኘት እችላለሁ?
- Africa Center for Strategic Studies, 2022. African Biodiversity Loss Raises Risk to Human Security. https://africacenter.org/spotlight/african-biodiversity-loss-risk-human-security/#:~:text=Africa’s%20rich%20biodiversity%20is%20under,are%20at%20risk%20of%20extinction
- Akana, D., 2019. Webinar: Communicating the impacts of climate change on Food and Agriculture. Earth Journalism Network. https://earthjournalism.net/resources/webinar-communicating-the-impacts-of-climate-change-on-food-and-agriculture
- Angula, M. N. et al, 2021. Strengthening Gender Responsiveness of the Green Climate Fund Ecosystem-Based Adaptation Programme in Namibia. Sustainability, 13 (18). https://doi.org/10.3390/su131810162
- Cohen-Shacham, E., et al, (eds.), 2016. Nature-based Solutions to address global societal challenges. Gland, Switzerland: IUCN. xiii + 97pp. https://portals.iucn.org/library/sites/library/files/documents/2016-036.pdf
- Conservation of Biological Diversity 5, 2020. Global Biodiversity Outlook. https://www.cbd.int/gbo/gbo5/publication/gbo-5-en.pdf Summary for Policymakers: https://www.cbd.int/gbo/gbo5/publication/gbo-5-en.pdf
- Convention on Biological Diversity (CBD), 2010. X/33 Biodiversity and climate change, Decision Adopted by the Conference of the Parties to the Convention on Biological Diversity at its Tenth Meeting; UNEP/CBD/COP/DEC/x/33; 29 October 2010. Nagoya, Japan: Secretariat of Convention on Biological Diversity. https://www.cbd.int/decision/cop/?id=12299
- Earth Journalism Network, 2016. Climate change and agriculture. Earth Journalism Network. https://earthjournalism.net/resources/climate-change-and-agriculture
- Earth Journalism Network, 2016. Intergovernmental Panel on climate change. Earth Journalism Network. https://earthjournalism.net/resources/intergovernmental-panel-on-climate-change
- Earth Journalism Network, 2016. Introduction to climate change. Earth Journalism Network. https://earthjournalism.net/resources/introduction-to-climate-change
- European Commission, 2015. Biodiversity and climate change. Biodiversity and Climate Change – Environment – European Commission. https://ec.europa.eu/environment/nature/climatechange/index_en.htm#:~:text=Healthy%20ecosystems%20must%20lie%20at,are%20major%20stores%20of%20carbon
- Global Affairs Canada, 2023. Government of Canada. GAC. https://www.international.gc.ca/world-monde/funding-financement/partnering-climate-partenariats-climat.aspx?lang=eng
- IUCN, 2020. Global Standard for Nature-based Solutions. A user-friendly framework for the verification, design and scaling up of NbS. First edition. Gland, Switzerland: IUCN. Downloadable at https://portals.iucn.org/library/node/49070
- IUCN, 2020. Guidance for using the IUCN Global Standard for Nature-based Solutions. A user-friendly framework for the verification, design and scaling up of Nature-based Solutions. First edition. Gland, Switzerland: IUCN. Downloadable at https://portals.iucn.org/library/node/49071
- IUCN, undated. Nature-based Solutions. https://www.iucn.org/our-work/nature-based-solutions
- Nature Based Conservancy, 2021. Three things to know about nature-based solutions for Agriculture. The Nature Conservancy. https://www.nature.org/en-us/what-we-do/our-insights/perspectives/three-things-nature-based-solutions-agriculture/
- Nature Based Solutions Initiative, 2022. Nature-based solutions to climate change. https://nbsguidelines.info/
- Pausata, F. S., R. et al, 2020. The Greening of the Sahara: Past Changes and Future Implications. One Earth, Vol. 2(3), p 235-250. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2590332220301007
- Renaud, F. G., Sudmeier-Rieux, K., and Estrella, M., 2013. The role of ecosystems in disaster risk reduction. United Nations University Press. Downloadable at https://www.unep.org/resources/publication/role-ecosystems-disaster-risk-reduction
- Secretariat of the Convention on Biological Diversity, 2008. Biodiversity and Agriculture: Safeguarding Biodiversity and Securing Food for the World. Montreal, 56 pages. https://www.fao.org/fileadmin/templates/soilbiodiversity/Downloadable_files/P020080603430792943555.pdf
- Shanahan, M., 2016. Seven things every journalist should know about climate change. Earth Journalism Network. https://earthjournalism.net/resources/seven-things-every-journalist-should-know-about-climate-change
- UNESCO, 2013. Climate change in Africa: a guidebook for journalists, 91 pages. Downloadable at https://www.iied.org/g03710
- United Nations Environment Programme, 2022. Nature-based Solutions: Opportunities and Challenges for Scaling Up. Nairobi. Downloadable at https://wedocs.unep.org/handle/20.500.11822/40783;jsessionid=15415E686538DB702C504997FC8905D2
- Vignola R et al, 2015. Ecosystem-based adaptation for smallholder farmers: Definitions, opportunities and constraints. Agriculture, Ecosystems, & Environment, Vol. 211, p. 126-132. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0167880915002157
- World Meteorology Organization, 2022. State of the Climate in Africa 2021. https://library.wmo.int/doc_num.php?explnum_id=10421
Acknowledgements
ምስጋና
አዘጋጅ፦ ሎራ ኦንየን
ገምጋሚ፦ሳሬም ገብሬ፣ በፋርም ሬዲዮ ኢንተርናሽናል ተፈጥሮ ላይ የተመሰረቱ መፍትሄዎች ስፔሻሊስት
