Notes to broadcasters
ለብሮድካስተሮች ማስታወሻ
በማሊ ውስጥ በፆታ ላይ የተመሰረተ ጥቃትን አስመልክቶ በ2013 ዓ.ም. የወጣ ሪፖርት እንደጠቆው 38% የሚሆኑት ጥቃቶች ወሲባዊ ጥቃትን ያካትታሉ። 23 በመቶው የአስገድዶ መድፈር ወንጀል ተፈፅሟል። እነዚህ ጥቃቶች ሁሌም በጥንዶች መሃል ወይም ጥንድ ባልሆኑ ሰዎች በሴቶች ላይ የተፈጸሙ ናቸው።
የቤት ውስጥ ጥቃት ከሁለቱ አንዱ የፍቅር አጋር ከሚያሳዩት የባህሪ፣ ድርጊት እና አመለካከት ይመነጫል። እነዚህ ድርጊቶች አንዱ ሌላውን ለመቆጣጠር፣ ጫና ለመፍጠር ወይም የበላይነት ለማሳየት ያለሙ ናቸው። የቤት ውስጥ ጥቃት ፆታን መሰረት ያደረገ ጥቃት ሲሆን፤ በንግግር፣ በአካላዊ፣ ፆታዊ እና ኢኮኖሚያዊ ጥሰቶችን፣ ዛቻዎችን አልያም ጫናዎችን ያካትታል። ጥቃት የደረሰባቸውን ቤተሰቦችና ዘመዶች እንዲሁም የጥቃቱ ፈፃሚን የሚጎዳ ሲሆን በተለይም ህፃናት የበለጠ ተጎጂ ያደርጋቸዋል።
ከህግ አንፃር ሲታይ የቤት ውስጥ ጥቃት ወንጀል ነው። ሆኖም ከማህበራዊ ባህል ከሚመነጩ ተግዳሮቶች የተነሳ በማሊ የሚገኙ የጥቃት ሰለባዎች በአጥቂዎቻቸው ላይ ክስ አይመሰርቱም። በዚህ ረገድ በማሊ የሚገኙ በርካታ ማህበራት እና መንግሥታዊ ያልሆኑ ድርጅቶች ፆታዊ ጥቃትን የተመለከተ ህግ እንዲወጣ ድምፃቸውን እያሰሙ ይገኛሉ።
ይህ የሬዲዮ ስክሪፕት የቤት ውስጥ ጥቃት መንስኤዎችን እንዲሁም የጥቃት ሰለደረሰባቸው እና ቤተሰቦቻቸውን እንድትረዱ ያግዛችኋል። በእውነተኛ ቃለ መጠይቆች ላይ የተመሰረተ ሲሆን እነሱም የቤት ውስጥ ጥቃት የደረሰባት፣ በፆታዊ ጥቃት ላይ የምትሰራ የህግ ባለሙያ እና መንግሥታዊ ያልሆነ ድርጅት ባልደረባን ያካተተ ነው።
ይህን ስክሪፕት በሬድዮ ጣቢያችሁ ለማዘጋጀት በድምፅ የሚተውኑ ባለሙያዎች እያንዳንዱን ሰው ሆነው እንዲተውኑ ማድረግ ትችላላችሁ። በድምፅ የሚሰሙት ባለታሪኮቹን አስመስለው የሚደመጡ ባለሙያዎች መሆናቸውን አስቀድማችሁ ለአድማጮቻችሁ ማሳወቅ ይኖርባችኋል። በተመሳሳይ ርዕስ በመመስረት በአካባቢያችሁ ያሉ ባለታሪኮችን በማናገር የራሳችሁን የሬድዮ ፅሁፍ ማዘጋጀት ትችላላችሁ። ለምሳሌ ያህል ቃለ መጠይቅ የምታደርጉላቸውን የሚከተሉትን ጥያቄዎች መጠየቅ ትችላላችሁ፤
- የቤት ውስጥ ጥቃት ምንድነው?
- የቤት ውስጥ ጥቃት የሚከሰተው በምን ምክንያት ነው?
- የቤት ውስጥ ጥቃት እንዴት ይገለፃል?
- የቤት ውስጥ ጥቃት ምን አይነት ችግር ይዞ ይመጣል፤ ጥቃት የደረሰባቸውስ እንዴት ሊረዱ ይችላሉ?
ማጀቢያ ሙዚቃን፣ መግቢያና መውጫውን ጨምሮ የሬዲዮ ፅሁፉ ከ30 ደቂቃ መብለጥ የለበትም።
Script
ዛሬ ከእንግዶቻችን ጋር ስለ የቤት ውስጥ ጥቃት ነው የምንነጋገረው። እንግዶቻችን ስለ ቤት ውስጥ ጥቃት መስነኤዎችና ውጤቶች፣ እንዲሁም በተቋማትና ግለሰቦች ስለተወሰዱ የመፍትሄ እርምጃዎች ጨምረው ይነግሩናል። ጥቃቶችን ለመከላከል ከተቀመጡ ህግጋት ተግባራው ከማድረክ አንፃር በማህበራትና በመንግሥታዊ ያልሆኑ ድርጅቶች የተወሰዱ ተግባራትም ጨምረው ይነግሩናል።
በዚሁ ጉዳይ ሶስት ሰዎችን እናነጋግራለን። የመጀመሪያዋ ወ/ት አሚና ትራውሬ ስትሆን፤ ።የቤት ውስጥ ጥቃት የደረሰባት ስትሆን ሴጎ ግዛት ጆሮ በተባለ ስፍራ በሚገኝ አንድ የግል ትምህት ቤት ውስጥ መምህርት ናት። ይህ ጥቃት እንዴት እንደደረሰባት ታብራራልናለች።
ቀጥለን በቤት ውስጥ ጥቃትን ላይ ትኩረቷን አድርጋ የህግ ድጋፍ አገልግሎት የምትሰጠውን ከወ/ት ማርያም ትራውሬ ጋር እንወያያለን። እሷም ተሞክሮዋንና ጥቃት የደረሰባቸው ሴቶች የሚደገፉባቸውን ዘዴዎች ታካፍለናለች። በመጨረሻም የስነ ልቦና ባለሙያና የጤና አማካሪ እንዲሁም የማሊ ስነ ልቦና ባለሙያዎች ማህበር አባል የሆኑትን አቶ ሰኜ ሳንጋሬን ጋብዘን እንወያያለን። ከአቶ ሳንጋሬ ጋር በተመሳሳይ ጉዳይ የምናወያያቸው ቢሆንም በሴቶችና በህፃናት ላይ የሚደርሱ የቤት ውስጥ ጥቃቶች ከስነ ልቦና አንፃር ያላቸውን ጉዳት ያካፍሉናል።
ከጥቂት ዓመታት በኋላ ሁለተኛ ልጄን አረገዝኩ። ሆኖም ምንም የሚሻሻል ነገር አልነበረውም። በባለ በሚደርስብኝ ሁሉም አይነት ጥቃት ለዓመታት ተሰቃየሁ። በገንዘብም አይረዳኝም ነበር። በማስተማር በማገኛት ደሞዝ የልጆቼንና የእሱን የህክምናና የምግብ ወጪ ስሸፍን ቆየሁ። ባጭሩ የማሊ የጋብቻ ህግ ለሱ በሚሰጠው ግዴታ ይልቅ እኔ የሱን ሚና ስወጣ ኖርኩ። ህጉ ባል ሚስቱን መመገብና መጠበቅ አለበት ይላል።
በነዚህ ጊዜያት ሁሉ አንዴ እንኳን ስራ ለመስራት አልሞከረም። ሸክሙን መቋቋም ባቃተኝ ጊዜ ደግሞ ይመታኛል ይሰድበኛል። ለዓመታት የተሸከምኳቸው ፆታዊ፣ የንግግር እና አካላዊ ጥቃቶች የአዕምሮ ጤናዬን ክፉኛ ጎዱት በዚህም የተነሳ ለጭንቀት፣ ለድባቴ፣ ለብስጭት የዳረገኝ ሲሆን ለወንዶች ሁሉ ጥላቻ እንዲኖረኝ አድርጓል።
ግብዣችንን ስለተቀበልሽ እናመሰግናለን። የቤት ውስጥ ጥቃት ምንድን ነው ማርያም?
ለምሳሌ አንዳንድ ሴቶች በባሎቻቸው ተቃውሞ የተነሳ ትምህርታቸውን ወይም ሙያዊ ሥራቸውን ለመቀጠል ሲቸገሩ አስተውለናል። መረጃዎች እንደሚያሳዩት በማሊ ውስጥ ከ15 እስከ 49 ዓመት ከሆናቸው ከሁለት ሴቶች መካከል በአንዷ ቢያንስ አንድ ጊዜ በሕይወቷ አካላዊ፣ ስሜታዊ ወይም ጾታዊ ጥቃት ደርሶባታል። በተመሳሳይ በዚሁ የእድሜ ክልል ባሉ ሴቶች ከአጋራቸው በሚለያዩበት ወቅት ከሁለት ሴቶች መካከል በአንዷ ስሜታዊ ወይም አካላዊ ጥቃት ይደርል።
እንደ አለመታደል ሆኖ፤ አብዛኛውን ጊዜ ሴቷ ለዚህ ጥቃት አጋሯን እንድትታገስ አልፎ ተርፎም ይቅር እንድትል የማህበራዊ ዓውድ ያስገድዳታል። ቤታቸውን ጥለው የሚሄዱት ሴቶች ደግሞ በህብረተሰቡ ዘንድ መገለል ይደርስባቸዋል። ነገር ግን ሁከት፣ በሌላው የትዳር ጓደኛ ላይ የሚደርሰው ስቃይ፣ የጋብቻን ህይዎት ስምምነት ከማበላሸት በተጨማሪ የጥንዶቹን ልጆች እጣ ፈንታ ያጨልማል።
በማሊ የሚገኙ የሰብአዊ መብት ተሟጋች ድርጅቶች የቤት ውስጥ ጥቃትን በሁሉም መልኩ ያወግዛሉ። ነገር ግን ተደጋጋሚ የተሃድሶ ጥሪዎች ቢኖሩም፣ ይህን መሰል ጥቃት በዘዴና በብቃት ለመፍታት እየተገኘ ያለው ለውጥ አነስተኛ ነው።
በማሊ ማህበረሰብ ውስጥ እናቶችን፣ እህቶችን እና ሴት ልጆችን የማያካትት ግን ሚስቶችን በሚመለከት የማይጠቅሙ ብዙ አመለካከቶች አሉ። ለምሳሌ እናቴን እወዳታለሁ፣ እህቴን እወዳታለሁ፣ ልጄን እወዳታለሁ፣ ግን ባለቤቴን ማመን የለብኝም።
ከቅርብ ጊዜ ወዲህ በሴቶች ላይ የሚደርሰው ጥቃት አድልዎ አስከትሎ የሚከሰት ነው። በማሊ ማህበረሰብ ውስጥ ወንዱ በተለምዶ በጣም አስፈላጊ ነው ተብሎ ይታሰባል ምክንያቱም ሴቷን የሚያገባው፣ ቤተሰቡን የሚመግብው እና የሚንከባከበው እሱ ነው ተብሎ ስለተፈረጀ ነው። በቤተሰብ ንብረት መከፋፈል እንኳን በልማዳችን መሰረት፤ ወንዱ የሴቷን ሁለት እጥፍ ነው የሚቀበለው። ስለዚህ ወንዶች ሴቶች የበታች ናቸው ብለው ካሰቡ ወይም ሴቶች ከወንዶች እኩል ስልጣን የላቸውም ብለው ካሰቡ ሴቶቹ የመጠቃት እድላቸው የሰፋ ነው። በመሠረቱ የቤት ውስጥ ጥቃት የማህበራዊ ኢፍትሃዊነት ውጤት ነው።
ከቤት ውስጥ ጥቃት የተረፉ ሴቶች ጥቃቱ እንዲቆም ይፈልጋሉ፤ ነገር ግን ብዙ ጊዜ በአጥቂው ላይ ህጋዊ እርምጃ መውሰድ አይፈልጉም። በተጨማሪም በልጆች ወይም በሁለቱም ቤተሰቦች የሚደርሰው ማኅበራዊ ጫና፤ አጥቂው ተጎጂዋን ጥሎ ሲሄድ፣ ሲዘልፋት ወይም ሲደበድባት የትዳር ጓደኛዋ ላይ ሕጋዊ እርምጃ ከመውሰድ ሊቆጥባት ይችላል። የማሊ ሴቶች ከትዳር ህይወታቸው እና ከልጆቻቸው የወደፊት ህይወት ጋር በጣም የተቆራኙ ስለሆኑ ለብዙ አመታት የቆየ የትዳር ህይወታቸውን ለማፍረስ ከመወሰናቸው በፊት አጋሮቻቸውን ከመጠን በላይ መታገስ እንዳለባቸው ያስባሉ።
ለምሳሌ የልጃገረዶች የትምህርት ተደራሽነት መሻሻል፣ የሴቶች የገቢ ማስገኛ እድሎች እና የሴቶች የተሻለ ውክልና በሁሉም የመንግስትና የግሉ ዘርፍ የአመራር ቦታዎችን ጨምሮ ፋይዳ ይኖረዋል። ወንዶች ሊያደርጉ የሚችሉትን ማንኛውንም ነገር ሴቶች በሥራ ቦታም ሊሠሩ ይችላሉ። ሴቶችና ወንዶች ለሀገር ልማት በጋራ መስራት አለባቸው።
አቶ ሳንጋሬ፣ አንዳንድ ወንዶች በአጋሮቻቸው ላይ ጥቃት እንዲያደርሱ የሚያደርጋቸው ምንድን ነው?
የእሱ ዛቻ እና የልጆቻቸው የወደፊት እጣ ፈንታ ያስጨንቃቸዋል። እሱን ጥለው ቢሄዱ ውጤቱ ምን ሊሆን እንደሚችል ያስፈራቸዋል። ለብዙ ዓመታት የገነቡት ህይወትን እንዳያጡት ይሰጋሉ። ብቻቸውን መወጣት እንደማይችሉ ያምናሉ። ቤተሰብን “ለመፍረስ” መንስኤ መሆናቸው ያሳስባቸዋል። የሚጠብቃቸውን ሕጎች ችላ ይላሉ ወይም ሕጎቹ ከለላ ሊሆኗቸው እንደማይችሉ ያምናሉ። ባሎቻቸውን ቢወዷቸውም አስነዋሪ ባህሪያቸውን ግን አይወዱላቸውም።
ስለዚህም በሚያምኑት ብቻ ሳይሆን በአመለካከታቸው ጭምር ወጥመድ ውስጥ ገብተዋል።
ይህ ሁኔታ ደግሞ በልጆች ላይ የበለጠ ውስብስብ ያደርገዋል። በገዥነት እና በጥቃት ላይ የተመሰረተ አውድ ውስጥ ይኖራሉ። በወላጆቻቸው መካከል ለመምረጥ ስለሚገደዱ በጭንቀት ይኖራሉ። ከዚህ በተጨማሪ በቤተሰብ ውስጥ ስለ ጥቃት እምብዛም በግልጽ አይወራም። በአጠቃላይ በነዚህ ሁኔታዎች ዙሪያ ያለው ዝምታ እና እገዳ ልጆቹ ለሚመለከቷቸው እና ለሚያደርጉት ድርጊት ማብራሪያ አይሰጣቸውም ማለት ነው። ስለዚህም ስሜታቸውን የመግለጽ ወይም የመጽናናት እድል የላቸውም። በጭንቀት እና በድንጋጤ ውስጥ ከቀሩ ደግሞ እነዚህ ልጆች እድገታቸው ላይ ተጽእኖ የሚፈጥሩ ስሜታዊ እና የባህርይ ችግሮችን ሊጋፈጡ ይችላሉ።
ወ/ሮ አሚናታ ትራኦሬ ወ/ሪት አሚናታ ትራዕሬ እና ወ/ሪት ማርያም ትራኦሬም ለአበክቶዋቸው እናመሰግናለን።
በሴቶች ላይ የሚፈጸመው ጥቃት አካላዊ ጥቃትን ጨምሮ ኢኮኖሚያዊ፣ ጾታዊ እና ስነ ልቦናዊ ጥቃትንም ያካትታል። ሁሉንም ማህበረሰቦች፣ ያደጉ ወይም በማደግ ላይ ያሉ፣ እና ሁሉንም ማህበራዊ መደቦች ይነካል። መዘዙ በአጠቃላይ ህብረተሰቡን አጥፊ ነው።
የቤት ውስጥ ጥቃት ሁሉንም የማህበረሰብ ክፍሎች፤ ያደጉ ወይም በማደግ ላይ ያሉ፤ መደቦችን ይነካል። መዘዙ በአጠቃላይ ህብረተሰቡን አጥፊ ነው።
የዛሬው ፕሮግራማችን ማገባደጃ ላይ ደርሰናል። ለሁሉም እንግዶቻችን እና ለአድማጮቻችን ሁሉ እናመሰግናለን። በቅርቡ በሌላ ፕሮግራም እንመለሳለን።
Acknowledgements
ማጣቀሻዎች
የደህንነት ጥናት ተቋም ባወጣው ሪፖርት (https://issafrica.org/fr) ከ15 እስከ 49 የዕድሜ ክልል ውስጥ ከሚገኙ የማሊ ሴቶች ውስጥ ከሁለቱ አንዷ የአካል ወይም ወሲባዊ ጥቃት ደርሶባታል።
This resource was produced through the “HÉRÈ – Women’s Well-Being in Mali” initiative, which aims to improve the sexual and reproductive health well-being of women and girls and to strengthen the prevention of and response to gender-based violence in Sikasso, Ségou, Mopti, and the district of Bamako in Mali. The project is implemented by the HÉRÈ – MSI Mali Consortium, in partnership with Farm Radio International (RRI) and Women in Law and Development in Africa (WiLDAF) with funding from Global Affairs Canada.
Information sources
ቃለ መጠይቆች:
ወ/ሪት አሚናታ ትራኦሬ፣ ከጾታ ላይ የተመሰረተ ተጠቂዎች እና የግል ትምህርት ቤት መምህር በሴጉ ክልል፣ ጆሮ። እ.ኤ.አ ግንቦት 26 ቀን 2022 ዓ.ም. የተደረገ ቃለ መጠይቅ።
ወ/ሮ ማርያም ትራኦሬ፣ በዊልዲኤፍ ጾታ ላይ የተመሰረተ ጥቃት ልዩ ባለሙያተኛ። እ.ኤ.አ ሰኔ 15 ቀን 2022 ዓ.ም. የተደረገ ቃለ መጠይቅ።
አቶ ሴኝ ሳንጋሬ የስነ-ልቦና ባለሙያ፣ የጤና ተግባራት አማካሪ እና የማሊ ሳይኮሎጂስቶች ማህበር አባል ናቸው። እ.ኤ.አ ሰኔ 13 ቀን 2022 ዓ.ም. የተደረገ ቃለ ምልልስ።